Изменить размер шрифта


Начать новую темуНаписать комментарии Страница 3 из 4   [ Сообщений: 48 ]
На страницу Пред.  1, 2, 3, 4  След.
Автор Сообщение
 Заголовок сообщения: Re: Битва в Айоц Дзоре: Они поднялись против тирании...
СообщениеДобавлено: 16 фев 2016, 10:08 
Администратор
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 24 фев 2012, 14:57
Сообщений: 46679
Откуда: Армения, Ереван
Приближается 4510–летная годовщина армянского государства


Армяне из тех народов мира, юбилеи которых насчитываются тысячелетиями. Напомню некоторые даты: в 1939 г. отмечалось 1000-летие великого армянского эпоса «Сасунци Давид», в 1968 г. – 2750-летие основания Еревана, в 1980 г. – 1500-летие рождения великого философа древности Давида Непобедимого, в 2001 г. – 1700-летие принятия христианства в Армении, в 2005 г. – 1600-летие окончание формирования армянского алфавита.

11 августа 2018 г. исполняется 4510 лет со дня основания древнеармянского государства. Напомню: 11 августа (1 навасарда по армянскому летоисчислению) 2492 г. до н.э., в решающей битве в hАйоц дзоре (Հայոց ձոր), hАйк Наhапет (Հայկ Նահապետ) одержал блестящую победу над многочисленным войском Бела. После этого hАйк обустроил свою страну распределяя её области между своими сыновьями и внуками, основал армянское государство и обеспечил политическую, экономическую и культурную вечность армянского народа.

В советское время, исключительно важные сведения армянских историографов Мовсеса Хоренаци, Себеоса и Анания Ширакаци об hАйке Наhапете, рассматривались как миф и, в лучшем случае, считались отголосками процесса формирования армянского народа или борьбы между армянским Араратским и Ассура-Вавелонским царствами (сравни например «Հայ ժողովրդի պատմություն», հատոր 1, Երևան, 1971, էջ 479-480). Такое заключение армянских советских учёных объясняется не их убеждением или исторической реальностью, а воздействием европейской, часто предубеждённой, исторической науки и той атмосферой, которая царила в советской исторической науке: умалить настоящие исторические факты относительно Армении (и не только) и ставить их в определённые рамки, чтобы было удобно преподнести вымышленную историю Армении и региона.

Однако в сведениях отца армянской историографии – Мовсеса Хоренаци и других историографов о внешности и действиях hАйка Наhапета есть такие подробности, которые не оставляют сомнения о его личности как реального правителя. Особое внимание обращает на себя в сведениях историографов сама битва в hАйоц дзоре и его подробности, в которых нету свойственные мифам фантастические явления, существа или стихийные силы.

Речь идёт о настоящей битве, с его характерными атрибутами. Об этой битве я подробнее писал в 1990 г., в статье: «Из истории тактики достижения решающего превосходства на главном направлении» в армянских газетах «Հայաստան» (1990 г., № 35-36, 30 сентября, стр. 57-58) и «Փյունիկ» (1990 г., № 6, 30 октября, стр. 6). Не считаю лишним вкратце привести основные положения этой статьи.

_________________
Приходите в мой дом...


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Битва в Айоц Дзоре: Они поднялись против тирании...
СообщениеДобавлено: 16 фев 2016, 10:09 
Администратор
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 24 фев 2012, 14:57
Сообщений: 46679
Откуда: Армения, Ереван
У Бела была огромная армия, как говорит Мовсес Хоренаци: «чудовищно-громадное полчище», а войско hАйка Наhапета было малочисленное (Мовсес Хоренаци, История Армении, кн. 1, гл. 11). «Тут разумный и мудрый великан, густокудрый и с искрящимися глазами, поспешно собирает своих сыновей и внуков, храбрых мужей-луконосцев, числом весьма немногих, а также прочих, бывших в его подчинении, и достигает берега одного озера с соленой водой, в котором водилась мелкая рыба. Собрав своих воинов, он говорит им: «Встретившись с полчищами Бела, мы должны подобраться к месту, где будет находиться Бел в окружении толпы храбрецов. Либо умрем и наши люди попадут в рабство к Белу, либо покажем на нем искусность перстов наших и, рассеяв полчище, добьемся победы» (там же).

Когда войска встретились на поле боя, hАйк увидел, что Бел с большим отрядом и своими телохранителями оторвался от основного войска и стоял на холме. Это облегчало задачу hАйка. Он решил незамедлительно вступить в бой, разбить отряд Бела, до того, как соберётся всё его войско.

hАйк «ставит (сына –С.С.) Араманеака с двумя братьями справа, а (внука - С.С.) Кадмоса и двух других своих сыновей – слева, ибо они искусно владели луком и мечом. Сам он стал впереди, а остальную часть рати поставил позади. Построив войско на подобие треугольника, он стал… продвигаться вперед» (там же).

Как видно из этого сообщения Мовсеса Хоренаци, hАйк построил своё войско треугольником, иными словами – клином (1). Эта тактика оправдала себя, так как прорвав кольцо окружающих Бела войск, hАйк, «вооруженный луком, устремляется вперед, приближается к царю, туго натягивает широкий …лук и трёхперой (стрелой) попадает в нагрудную пластину; стрела, пройдя насквозь между плеч, вонзается в землю. И тут возгордившийся Титанид (Бел – С.C.), грянувшись о землю, испускает дух. Увидев столь неимоверный подвиг мужества, его полчища разбегаются куда глаза глядят» (там же). Таким образом, hАйк, исходя из имеющихся в наличии сил и используя ошибку Бела, своё войско построил так, чтобы иметь решающее превосходство над центром противника и совершить его прорыв. Впервые применив тактику «клина», hАйк смог победит в битве hАйоц дзора намного превосходящее войско Бела. Это было, как уже отметил, 11 августа (1 навасарда) 2492 г. до н.э.

Если бы об истории деятельности hАйка говорили только армянские историографы, то ещё можно было бы сомневаться в реальности их сведений и считать их предубеждёнными. Однако не возможно их упрекнуть в этом: во-первых, армянские историографы, и особенно Мовсес Хоренаци, критически относятся к описываемым ими событиям (2) , и не излагают сомнительные события и, во-вторых, об hАйке сообщает также грузинский историограф XI в. Леонтий Мровели. В своём труде «Жизнь грузинских царей», о битве c Белом Мровели пишет: «Неброт (=Бел – С.C.)… разгневался и двинулся против них (3) со всеми своими войсками. А у hАоса (hАйка – С.C.) не было войск, по численности равных войскам Неброта, и поэтому он укрепился в лощинах Масиса. Подступил к нему Неброт снизу, закованный в железо и сталь с ног до головы. Поднялся он на одну гору, чтобы переговорить с hАосом и предложить ему покориться снова, коли желает, чтобы он (Неброт) отступил. Но hАос сказал своим богатырям: «Подкрепите меня с тыла и я приближусь к Неброту». Выступил он и стал против Неброта, поближе к нему, пустил в него стрелу и попал в грудь Неброту – в нагрудник стальной, и стрела прошла насквозь. Тогда упал Неброт, а его войска обратились в бегство и освободилось племя Таргамоса (Торгома – С.C.). Тогда hАос объявил себя царем над своими братьями, а также и над другими племенами, обитавшими около границ его царства. А все семь братьев отправились каждый в свой удел, пребывая в подчинении у hАоса. До сего места мы писали повесть о всех восьми братьях» (Жизнь грузинских царей, I, 1, 10-20, армянский перевод этой части см. Հայ ժողվրդի պատմության քրեստոմատիա, հ. 1, Երևան, 1981, էջ 113-114) (4).

Хочу подчеркнуть, что говоря о границах царства hАоса (hАйка), Мровели сообщает, что его царство простиралось между Гурганским (Каспийским – С.C.) морем на востоке и Понтийским (Чёрным – С.C.) морем на западе (Мровели, там же, I, 1, 20-25).

_________________
Приходите в мой дом...


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Битва в Айоц Дзоре: Они поднялись против тирании...
СообщениеДобавлено: 16 фев 2016, 10:12 
Администратор
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 24 фев 2012, 14:57
Сообщений: 46679
Откуда: Армения, Ереван
Вышеприведённые сведения Леонтия Мровели ценны тем, что они, во-первых, дополняют сведения армянских источников новыми подробностями об hАйке, как предводителе армян и старшего брата предводителей кавказских народов, таким образом, подтверждая истинность сведений армянских историографов и, во-вторых, эти сведения приводит иностранец, притом – грузин, у которого по определению не могло быть проармянское предубеждение. Мровели события излагает как истинный учёный, без пристрастий. Я подчёркиваю это обстоятельство, потому, что с конца XIX и начала XX вв. и, в особенности, в советское время, некоторые грузинские учёные искажали историю армяно-грузинских многовековых, в основном дружественных, отношений, предвзято комментируя сведения древних историографов. Но Мровели жил в XI веке и не имел представление об идеологии марксизма-ленинизма, которой руководствовалась советская историческая наука.

hАйк Наhапет был не только искусным военачальником и государственным деятелем, но и справедливым правителем. Чего стоит только его благородный поступок по отношении к своему убитому врагу. Ведь мы знаем многие варварские поступки победителей в истории человечества, и читатель может сам привести подобные истории. Однако великодушный и мудрый hАйк приказал бальзамировать труп Бела «и похоронить на возвышенности, на виду своих жен и сыновей» (Мовсес Хоренаци, там же).

Эта возвышенность была символом победы и символом великодушия.

Деятельность hАйка Наhапета была такой значительной и судьбоносной, что народ любил и боготворил его, назвался его именем – hай (հայ) и свою страну – hАйq (Հայք) – страна армян. И в этом, нет ничего мифического. Всемирная история знает много примеров обоготворения царей, предводителей, вождей и т.д. Церковь, например, обожествил Христа, римские императоры, восточные цари обожествлялись ещё при жизни, эллины (Έλληνες - греки) назвались именем внука Прометея — Эллина (Έλλην).

В 2018 г. исполняется 4510-летие исторической и судьбоносной битвы hАйоц дзора и основания армянского государства. Многие народы, не имеющие древнюю историю, или собственный этноним, культурное наследие, выдумывают или крадут чужие имена, историю и присваивают культурные достижения соседних народов. А армяне, имея славную историю и неоценимый вклад в мировую цивилизацию, должны ценить и уважать события, имеющие веховое значение и обязаны в 2018 г. должным образом отметить 4510 — летный юбилей своего государства, государства народа, которого Мовсес Хоренаци называет «величественного среди всех северных наций» того времени.

«Полагаю, что никто из людей
мыслящих не станет возражать…»
Мовсес Хоренаци (кн.1, гл. 6)

--------------------
1. Построение войска hАйка, неправильно понял С.В. Саргсян в своей книге «Из истории армянского военного искусства», Ереван, 1969, см. схему на стр. 30).
2. Сравни например кн. 1, гл. 3; гл. 6 и т.д.
3. Имеет ввиду hАйка и его младших братьев: Картлоса, Бардоса, Мовакана, hЭроса, Лекана, Кавкаса, Эгроса.
4. Электронный вариант труда Леонтия Мровели на русском языке: http://www.science.org.ge/books/Kartlis ... %20Rus.pdf.



_________________
Приходите в мой дом...


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Битва в Айоц Дзоре: Они поднялись против тирании...
СообщениеДобавлено: 16 фев 2016, 21:11 

Зарегистрирован: 05 янв 2014, 22:26
Сообщений: 9300
А чем отличается миф от истории ???Миф ,легенда ,история это одно и тоже или разные сферы науки.Чем Хайк отличается от Геракла или Ахиллеса ?


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Битва в Айоц Дзоре: Они поднялись против тирании...
СообщениеДобавлено: 16 фев 2016, 22:20 
Администратор
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 24 фев 2012, 14:57
Сообщений: 46679
Откуда: Армения, Ереван
Тем, что Айк историчен :)

_________________
Приходите в мой дом...


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Битва в Айоц Дзоре: Они поднялись против тирании...
СообщениеДобавлено: 16 фев 2016, 22:47 

Зарегистрирован: 05 янв 2014, 22:26
Сообщений: 9300
А чем историчность Хайка отличается от историчности Геракла ,Прометея ,Зевса и Аполона и т.д. ???


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Битва в Айоц Дзоре: Они поднялись против тирании...
СообщениеДобавлено: 11 янв 2018, 22:21 
Администратор
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 24 фев 2012, 14:57
Сообщений: 46679
Откуда: Армения, Ереван
«Իր խոսքը շարունակելով ասում է, թե երբ Տիտանյան Բելը (Էլամի և Միջագետքի արքա Մեսլիմը (մ.թ.ա. մոտ 2500 - ուղ. 2492) – Մ.Հ.) իր թագավորությունն ամենքի վրա հաստատեց, ապա իր որդիներից մեկին հավատարիմ մարդկանց հետ ուղարկեց հյուսիսային կողմը Հայկի մոտ, որ նա գա հնազանդության և խաղաղությամբ ապրի: «Դու ցուրտ սառնամանիքների մեջ բնակվեցիր, ասում է, սակայն տաքացրու և մեղմացրու քո հպարտ բնավորության ցուրտ սառնությունը և ինձ հնազանդվելով խաղաղ ապրիր, որ տեղ որ կհաճես իմ երկրում բնակվելու»: Հայկը Բելի պատգամավորներին հետ է դարձնում խստությամբ պատասխանելով: Ուղարկվածը վերադառնում է Բաբելոն: Ապա Տիտանյան Բելը զորք է հավաքում նրա դեմ և հետևակ զորքի մեծ բազմությամբ գալիս, հասնում է հյուսիս՝ Արարադ երկիրը, Կադմոսի տան մոտ: Կադմոսը փախուստ է տալիս Հայկի մոտ, իրենից առաջ արագավազ սուրհանդակներ ուղարկելով. «Գիտցած եղիր»,- ասում է. «ով մեծդ դյուցազունների մեջ, որ Բելը դիմում գալիս է քո վրա անմահ քաջերով և երկնադեզ հասակով կռվող հսկաների հետ: Եվ ես իմանալով, որ նա մոտեցել է իմ տանը, փախա և ահա տագնապահար գալիս եմ քեզ մոտ: Ուրեմն շտապիր մտածել, ինչ որ անելու ես», իսկ Բելը հանդուգն ու հսկա ամբոխի զորությամբ, ինչպես մի մեծ հորձանք, զառիվայրից ներքև հեղեղվելով, շտապում է հասնել Հայկի բնակության սահմանները՝ վստահ լինելով զորավոր մարդկանց քաջության և ուժի վրա: Այս ժամանակ ուշիմ ու խոհեմ, գեղագանգուր ու զվարթության հսկան շտապով հավաքում է իր որդիներին ու թոռներին՝ թվով շատ նվազ, քաջ և աղեղնավոր մարդկանց և ուրիշների, որ իրեն էին ենթարկվում, գնում հասնում է մի ծովակի ափ, որի ջրերը աղի են և իրենց մեջ մանր ձկներ են պարունակում: Եվ իր զորքերին ձայնելով, ասում է նրանց. «Երբ մենք դուրս կգանք Բելի ամբոխի դեմ, պետք է աշխատենք այն տեղին պատահել, որտեղ անցած կանգնած կլինի Բելը քաջերի բազմության մեջ, որպեսզի կամ մեռնենք, և մեր աղխը Բելի ծառայության տակ ընկնի, կամ մեր մատների հաջողությունը նրա վրա ցույց տանք, նրա ամբոխը ցրվի, և մենք հաղթություն տանենք: Եվ ողջ ասպարեզներ դեպի առաջ անցնելով, հասնում են շատ բարձր լեռների միջև մի դաշտաձև տեղ: Եվ ջրերի հոսանքի աջ կողմում բարձրավանդակի վրա ամուր դիրք գրավելով, գլուխները վեր բարձրացնելով, տեսնում են Բելի բազմաթիվ ամբոխի անկարգ հրոսակը, որ հանդուգն հարձակումով ցիրուցան սուրում է երկրի երեսի վրա, իսկ Բելը մեծ ամբոխով հանդարտ կանգնած էր ջրի ձախ կողմում մի բլրակի վրա՝ իբրև դիտանոցում: Հայկը ճանաչեց սպառազինված ջոկատի խումբը, որտեղ Բելը մի քանի ընտիր և սպառազինված մարդկանցով ամբոխի առաջն էր անցել, և երկար տարածության կար նրա ու ամբոխի միջև: Նա կրում էր նշաններ ունեցող վերջերով երկաթե գլխանոց, թիկունքի և կրծքի վրա պղնձե տախտակներ, սրունքների և թևերի վրա պահպանակներ, մեջքը կապել էր գոտի, որի ձախ կողմից կախված էր երկսայրի սուրը: Իր աջ ձեռքում բռնել էր հսկայական նիզակը, իսկ ձախում վահան, նրա աջ և ձախ կողմում գտնվում էին ընտիր զորականներ: Հայկը, տեսնելով լավ սպառազինված Տիտանյանին և նրա աջ ու ձախ կողմի ընտիր մարդկանց, կանգնեցնում է Արամանյակին երկու եղբայրներով աջ կողմը, Կադմոսին իր ուրիշ երկու որդիներով՝ ձախ կողմը, որովհետև սրանք աղեղ և սուր գործածելու մեջ հաջողակ մարդիկ էին, իսկ ինքը կանգնում է առջևից, իսկ մյուս բազմությունը կանգնեցնում է իր հետևում, դասավորում է մոտավորապես՝ եռանկյունի ձևով և հանդարտ առաջ է շարժվում: Եվ երկու կողմի հսկաները միմյանց հասնելով՝ երկրի վրա ահագին դղրդյուն բարձրացրին գրոհելով, և իրար վրա ահ ու սարսափ գցեցին իրենց հարձակումների ձևերով: Այնտեղ երկու կողմից ոչ սակավ հաղթանդամ մարդիկ, սրի բերանի հանդիպելով, թավալվում, ընկնում էին գետին, իսկ ճակատամարտը երկու կողմից էլ անլուծելի էր մնում: Այս անսպասելի սարսափելի դիպվածը տեսնելով, Տիտանյան արքան զարհուրեց և հետ-հետ քաշվելով, սկսեց բարձրանալ այն բլուրը, որտեղից իջել էր, որովհետև մտածում էր ամբոխի մեջ ամրանալ, մինչև ողջ զորքը հասնի, որպեսզի նորից ճակատ կազմի: Աղեղնավոր Հայկը, այս բանը հասկանալով, իրեն առաջ է նետում, մոտ է հասնում արքային, մինչև վերջը քաշում է լայնալիճ աղեղը, երեքթևյան նետը դիպցնում է նրա կրծքի տախտակին: Սլաքը, շեշտակի անցնելով նրա թիկունքի միջով, գետին է խրվում և գոռոզացած Տիտանյանը այս կերպով կործանվում, ընկնում է վայր ու շունչը փչում, իսկ ամբոխը, այս մեծ քաջագործությունը տեսնելով, փախչում է, ամեն մեկը՝ իր երեսը դարձած կողմը: Այսքանը բավական թող լինի այս մասին» (Մովսես Խորենացի «Հայոց պատմություն», գիրք 1, գլուխ 11):

«Տիտանյան Բելը (Էլամի և Միջագետքի արքա Մեսլիմը – Մ.Հ.) մարդկային ամենայն ազգերից իրեն բարձր էր կարծում, չէր ճանաչում իր էությունը, այլ մարդկային բոլոր ազգերին իրեն ծառայության էր կանչում: Ապա այն ժամանակ Հաբեթածին Հայկը չկամեցավ հնազանդվել Բել արքայի ծառայությանը, հրաժարվեց նրան աստված կոչել: Այնտեղ Բելը մարտի գնաց Հայկի վրա, իսկ արի Հայկը աղեղով հալածեց նրան…: Այն ժամանակ Բաբելոնում թագավորեց հսկա որսորդ Տիտանյան Բելը` չաստվածացյալ բռնակալը, որը սաստիկ զորություն ուներ և հույժ գեղեցիկ տեսք: Եվ բոլոր ազգերի իշխանն էր, որոնք սփռվեցին ամենայն երկրի երեսին: Նա աչառու կախարդությամբ հնարքներ գործադրեց և թագավորական հրամաններ արձակեց ամենայն ազգերին, ամբարտավան գոռոզությամբ կանգնեցրեց իր արձանը և երկրպագել ու զոհեր մատուցել տվեց՝ իբրև աստծո: Իսկույն ևեթ բոլոր ազգերը կատարեցին նրա հրամանները, բայց Հայկ անունով մեկը՝ ազգերի նահապետը, չհնազանդվեց նրա ծառայությանը, նրա արձանը չկանգնեցրեց իր տանը և չմեծարեց նրան աստվածավայել շուքով: Նրա անունը Հայկ էր: Նրա նկատմամբ Բել արքան մեծ ոխով լցվեց: Եվ Բաբելոնում զորաժողով արեց ու դիմեց գնաց Հայկի վրա՝ նրան սպանելու: Եկավ հասավ Արարադ երկիր՝ այն տունը, որը նրանց նախնիներինն էր և որը շինել էր լեռան ստորոտում: Կադմոսը փախստական գնաց Հարք՝ իր հոր մոտ՝ նրան լուր տալու, և ասում է. «Բել արքան դիմել գալիս է քեզ վրա, եկավ հասավ մինչև մեր տան կողմերը և ես իմ կնոջով ու որդիներով ահավասիկ փախստական գալիս եմ»: Հայկը վերցրեց Արամենակին, նրա որդի Կադմոսին, նրանց որդիներին, իր յոթ դուստրերի որդիներին ու սակավաթիվ հսկա այրերի: Եվ Հայկը ելավ Բել արքայի դեմ, բայց չկարողացավ սպառազեն հսկա այրերի բազմությանը դիմակայել: Այնտեղ Հայկը ելավ Բելի դեմ և Բելը կամեցավ նրան իր ձեռքը գցել: Խույս տվեց Հայկը նրանից և գնաց փախստական, իսկ նրա հետևից փութով գնաց նաև Բելը իր զինակրի հետ: Հայկը կանգ առավ և ասաց նրան. «Ինչու՞ ես կրնկակոխ գալիս իմ հետևից, դարձիր շուտով քո տեղը, որ չմեռնես այսօր իմ ձեռքով, քանի որ իմ նետը չի վրիպում»: Բելը պատասխան տվեց և ասաց. «Նրա համար, որ չընկնես իմ կտրիճների ձեռքը և մեռնես, հանձնվիր իմ ձեռքը և խաղաղությամբ ապրիր իմ տանը՝ ղեկավարելով իմ տան որսորդ զինվորներին»: Պատասխան տվեց նրան Հայկը և ասաց. «Շուն ես դու և շների ոհմակից, և դու, և քո ժողովուրդը: Եվ դրա համար այսօր իսկ պիտի դատարկեմ իմ կապարճը քեզ վրա»: Տիտանյան արքան սպառազինվեց և հույսը դրեց իր կուռ սպառազինության վրա: Եվ Հաբեթյան Հայկը մոտեցավ, իր ձեռքին բռնել էր աղեղը, ինչպես մայրափայտի հզոր գերան: Հայկը կանգ առնելով՝ պատրաստվեց նրա դեմ աղեղով: Եվ գետնից վեր տնկեց նետը լայնալիճ աղեղի մեջ և քաշելով աղեղը՝ նետով զորությամբ խոցեց երկաթի լանջապանակը և պղնձի վահանի միջով մխրճեց մսեղեն արձանի մեջ: Ձգված նետը խրվեց գետնի մեջ և իսկույն գետին կործանեց աստվածակարծյալ հսկային, իսկ նրա զորքը փախուստի դիմեց: Եվ նրանք հետապնդելով խլեցին նրանցից ձիերի, ջորիների և ուղտերի երամակներ» (Սեբեոս «Պատմություն», գլուխ 1):

_________________
Приходите в мой дом...


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Битва в Айоц Дзоре: Они поднялись против тирании...
СообщениеДобавлено: 11 янв 2018, 22:22 
Администратор
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 24 фев 2012, 14:57
Сообщений: 46679
Откуда: Армения, Ереван
«Ժամանակից դուրս համարվող Բելը (Էլամի և Միջագետքի արքա Մեսլիմը – Մ.Հ.), սակայն կորավ ժամանակով, սպանվեց իր դեմ ապստամբած Հայկից` Թորգոմի որդուց, որը Հաբեթի սերնդից էր և քամահրելով Քամի որսորդին, ասաց. «Դու ոչ թէ աստված ես, այլ շուն, իսկ քո հետևից շարքով քարշ եկողները` շների երամակ»: Այստեղ պատշաճում է մեծ նահապետի և աշխարհի հոր` Նոյի մարգարեական օրհնությունը. «Աստված թող ընդարձակի Հաբեթի տոհմը ու Սեմի տանը բնակվի», որովհետև Ասիայի արևելքը Սեմի բաժինն էր ու Հայկը խույս տվեց և բաժանվեց Բելից, Բաբելոնից հեռացավ այնտեղ, իսկ Նեբրովթը հանդուգն զորությամբ իր հրոսակներով հետապնդեց Հայկին, բայց նրանից նետահար եղավ և սպանվեց» (Թովմա Արծրունի «Պատմություն Արծրունյաց տան», գիրք 1, գլուխ 2):

«Մեր Հայկը, ուժով ընդվզելով և չհնազանդվելով Բելին (Էլամի և Միջագետքի արքա Մեսլիմին – Մ.Հ.), Բաբելոնում ծնված իր որդի Արամանյակի դուստրերի, թոռների, ընդոծինների և իրեն միացած մարդկանց հետ անմիջապես գալիս, հասնում մեր այս աշխարհը, իսկ Նեբրովթը, այն է` Բելը, յուրային, քաջ զինվրների հետ, որոնք աղեղ, սուսեր, տեգ և նիզակ գործածելու մեջ կորովի մարդիկ էին, ընկնում են Հայկի հետևից: Եվ մի ձորադաշտում նրանք դիմահար բախվում են միմյանց` բարձրացնելով ահագին դրդյուն, ինչպես զառիվայրից հոսող գետը, և, միմյանց վրա հարձակվելով, ահ ու սարսաի են սփռում Իսկ մեր Հայկը իր երեքթևյան լայնալիճ աղեղով նետը խփում է Նեբրովթի կրծբի երկաթագամ տախտակին և սա, թիկունքից անցնելով, մխրճվում է հողի մեջ: Եվ այդպես նրան սպանելով` Հայկը ինքն է տիրում իր հայրենատուր ու իրեն վիճակված աշխարհին, որն իր անունով է կոչում» (Հովհաննես Դրասխանակերտցի «Հայոց պատմություն», գլուխ 2):

«Այս Հայկը գեղապատշաճ, թիկնեղ և գեղեցկագանգուր էր, քաղցրահայաց ու հաստաբազուկ: Սա, ապստամբելով Բելի (Էլամի և Միջագետքի արքա Մեսլիմի – Մ.Հ.) դեմ, իր սերունդնելավ հանդերձ, քանակով մոտավորապես 300 հոգի, գնաց Արարադի երկիրը` հյուսիսային կողմը, և, այնտեղ մնալով որոշ ժամանակ, այդ տեղը տալիս է իր Կադմոս թոռանը, իսկ ինքը գնում է այն գավառը, որն իր անունով կոչվում է Հարք: Այստեղ նա կառուցում է մի գյուղ ու իր անունով կոչում Հայկաշեն: Սրանից հետո Բելը ելնում և գալիս է Հայկի վրա պատերազմի: Քաջ Հայկը, այս բանը իր Կադմոս թոռան ուղարկած լուրից տեղեկանալով, յուրայիններով հանդերձ ելնում է Բելի դեմ ճակատամարտի: Ինքն առաջ է ընթանում ու մոտ հասնում արքային, որից հետո, գրկաչափ ձգելով լայնալիճ աղեղը եռաթև սուր նետասլաքը դիպցնում է նրա կրծքավանդակին և նետը, մեջտեղից շեշտակի ճեղքելով թիկունքը, դուրս է գալիս մյուս կողմից ու խրվում հողի մեջ: Այսպես Բելը Հայկի ոտքերի տակ կործանվում է, տապալվում գետին ու շունչը փչում է, իսկ Բելի զորքերի բազմությունը, տեսնելով Հայկի քաջ արարքը, բոլորը հետ են շրջվում ու փախուստի դիմում» (Ուխտանես «Հայոց պատմություն», գլուխ 15):

«Այս Հայկը ձեռք բարձրացրեց Բելի (Էլամի և Միջագետքի արքա Մեսլիմը – Մ.Հ.) դեմ, որը, հափշտակելով իշխանությունը, բռնացել էր բոլորի վրա: Հայկը, սակայն, չհնազանդվեց Բելին, վերցրեց իր որդի Արամանյակին, որը ծնվել էր Բաբելոնում, ու 300 հոգով չվեց գնաց Արարադ աշխարհ…: Իսկ միիշխան Բելը կոչ հղեց նրան բաբելոնից, սակայն Հայկը դրա վրա ուշադրություն չդարձրեց, և ահա Բելը բազում մադկանց գլուխն անցած խրոխտանալով եկավ նրա վրա: Հայկը, սակայն, նետահար արեց ու սատկեցրեց Բելին» (Սամվել Անեցի «Ժամանակագրություն»):

«Երբ աշտարակը փլվեց, Բելը (Էլամի և Միջագետքի արքա Մեսլիմը – Մ.Հ.) իր թագավորության աթոռը հաստատեց Բաբելոնում և ինքը կամեցավ թագավորել մարդկանց վրա, սակայն մեր հայր Հայկը, վերցնելով մեր ազգն ու մեր լեզվով խոսողներին, մոտ 400 հոգի, քանզի սակավ էին մեր նախնիները, փախավ Բելից ու ամրացավ Հյուսիսային կողմում` Վերին Հայքում, որը Մեծ Հայք են կոչում: Բելը, որ նստում էր Բաբելոնում, չկարողացավ Հայկին իր թևի տակ բերել և այդ ժամանակ հավաքվեց պատերազմի ու կռվելու: Նա հավաքեց 50.000 հետևակ պատերազմողների և ծովի նման եկավ, որպեսզի ջնջի մեր ազգը: Հայկը ելավ նրան ընդառաջ մեկ հազարով և, թեև շատ սակավ էին, սակայն քաջարի այրեր էին: Այդ ժամանակ Բելն առաջացավ իր զորքի միայն մի գնդով ու Հայկը ելավ նրա դեմ: Բելն իրեն երկաթով էլ պատել հետևից ու առաջից` երկաթյա տախտակներով, քանզի գիտեր մեր հոր բազկի թափը: Նա ձեռքին նաև մի սոսկալի նիզակ ուներ: Եվ ահա մեր հայր Հայկը առաջ եկավ լայնալիճ ու պնդակազմ աղեղով: Բելը, քանզի հսկա էր, գոչելով եկավ Հայկի վրա, ինչպես մի վիշապ, որ ցանկանում էր կլանել նրան, իսկ մեր լայնաճակատ հայրը իր բազկին թափ հաղորդեց, լայնալիճ աղեղից արձակեց իր երեքթևյան նետը և հարվածեց Բելի կրծքին ինչպես բաց պատուհանին: Նետն անցավ նրա մարմնով ու ընկավ գետին, քանզի այն հույժ զորավոր էր և երկաթի թանձրությունը չկանգնեցրեց նրան: Այդպես սատկեց Բել հսկան ու մսաբլուրը ու մեր ազգն ազատվեց» (Վարդան Այգեկցի «Աղվեսագիրք»):

«Բայց Բելը (Էլամի և Միջագետքի արքա Մեսլիմը – Մ.Հ.), գոռոզանալով իր վաթսուն կանգուն անճոռնի հասակով, բոլոր իշխաններին հնազանդեցրեց իրեն, ինչպես աստծո, և ապա արձակեց, բացի Հայկից, որը Նոյի որդի Հաբեթի, նրա որդի Գամիրի, նրա որդի Թիրասի, նրա որդի Թորգոմի որդին էր: Հայկը Բելին չպաշտեց որպես աստված, այլ նրան շուն կոչեց: Եվ որովհետև Բելը մեծ ամբոխով եկավ նրա վրա, Հայկը սպանեց նրան` խփելով պղնձյա տախտակով պատած նրա սրտին…: Նեբրովթը… շինեց Շոշ քաղաքը, որ անվանում են Սպահան: Նա սպանվեց Թորգոմի որդի Հայկի կողմից» (Վարդան Արևելցի «Տիեզերական պատմություն», գլուխ 6, 8):

«Բելը (Էլամի և Միջագետքի արքա Մեսլիմը – Մ.Հ.), հպարտանալով իր 60 կանգուն հասակով, իրենց ենթարկեցրեց բոլոր ժողովուրդներին և ստիպեց նրանց բոլորին իրեն ենթարկվել: Չենթարկվեց, սակայն, քաջարի Հայկը, որն իր 8 եղբայրների և 300 հոգանոց աղքի հետ հեռացավ ու հաստատվեց Հայաստանում` Հարքի շրջանում, իսկ իր եղբայրներին էլ տվեց Տրապիզոնից մինչև Դարյալ ու Դերբենդ ձգվող շրջանները: Նետահար անելով ու սպանելով Նեմրոթին` Հայկը իրեն ենթարկեցրեց Դերբենդը, Իրանը, Մուղանը, Ադրբագանը, Մարաստանը, Մծբինը, Միջագետքը, Մելիտենեն, Կոկիսոնը, Կեսարիան, Կոլոնիան, Սպերը, Խախտիքը, Քարթլին, Սվանեթիան ու Կովկասը և իշխեց այդ բոլոր երկրների միջև տարածվող հողերի վրա» (Մխիթար Այրիվանցի «Հայոց պատմություն», մաս 3):

«Չընդունեց Հայկ պատկերը Բելի (Էլամի և Միջագետքի արքա Մեսլիմի – Մ.Հ.) և չհամարեց նրան Աստված: Եվ ահա եկավ Բելը ծանր ամբոխով նրա վրա և սպանեց նրան Հայկը» (Իսահակ Երեց «Ժամանակագրություն», գլուխ 1):

_________________
Приходите в мой дом...


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Битва в Айоц Дзоре: Они поднялись против тирании...
СообщениеДобавлено: 11 янв 2018, 22:22 
Администратор
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 24 фев 2012, 14:57
Сообщений: 46679
Откуда: Армения, Ереван
«Այս Հայկը, վերցնելով իր որդի Արամանյակին, որը ծնվել էր Բաբելոնում, ինչպես նաև 300 հոգու իր մոտիկներից, ախքով և ունեցվածքով չվեց դեպի Արարադյան լեռները…: Իսկ Բելը (Էլամի և Միջագետքի արքա Մեսլիմը – Մ.Հ.) տիրեց բոլորին և Բաբոլոնից կոչ արեց հնազանդվել իրեն, սակայն Հայկը մերժեց: Այդ ժամանակ Բելը խրոխտանալով եկավ Հայկի վրա և Հայկը, հարվածելով նետով, սպանեց նրան» (Ներսես Պալիենց «Հայոց իշխանների ու թագավորնեի պատմություն»):

«Նեբրովթը (Էլամի և Միջագետքի արքա Մեսլիմը – Մ.Հ.), որ Բելն էր, լսելով այս ամենը, Բաբ անունով իր որդուն ուղարկեց Հայկի մոտ ասելով. «Դու միայն հնազանդություն հայտնի և նստիր քո տանը ինչպես ուզում ես»: Ականջ չկախեց, սակայն, քաջագանգուրն այս կորին, այլ մեծ անարգանքով հետ դարձրեց առաքվածներին: Այդ ժամանակ Բելը մռնչաց իբրև մի չար գազան, ժողովեց իրեն բոլոր հնազանդվողներին և ավազի նման մեծ բազմությամբ եկավ հասավ Արարադյան երկրիը` Կադմոսի բնակության վայրը: Այդ ժամանակ սա փախավ Հայկի մոտ, սակայն իրենից առաջ մարդ ուղարկեց, որը հայտնեց. «Գիտցիր, որ Բելը եկել հասել է հավերժ քաջերով ու երկնադեզ հասակով մրցող հսկաներով»: Այդ ժամանակ Հայկը շտապ հավաքեց իր որդիներին, ու թոռներին և, կարճ հորդոր կարդալով նրանց, ելավ հասավ մի ձորադաշտ, ուր Բելն էր ամրացել իր հսկանելով հանդերձ` իրենց աղեղներով, սուսերներով ու տեգ-նիզակներով: Այդ ժամանակ Հայկ ու իր որդիները իրենց ուժերը երեք գնդերի բաժանեցին և ահա խայտակնը պինդ քաշեց իր լայնալիճ աղեղը և երեքթևյան նետը դիպցրեց Նեբրովթի կրծքի երկաթագամ տախտակինա: Նետն անցավ այն, թիկունքից դուրս եկավ, մսադեզ հսկան գետին տապալվեց ու ցրվեց, իսկնրա զորքերն էլ փախուստիդ իմեցին: Այդ տեղը դրանից հետո կոչվեց Հայոց ձոր» (Դավիթ Բաղիշեցի «Ժամանակագրություն»):

«Այս Հայկը հառնեց Բելի (Էլամի և Միջագետքի արքա Մեսլիմի – Մ.Հ.) դեմ, վերցրեց իր որդիներից Արամանյակի և 300 հոգանոց իր ցեղով չվեց ու եկավ հասավ Արարադյան երկիրը: Միապետության հասած Բելը տարբեր մարդկանց միջոցով կոչ արեց Հայկին վերադառնալ Բաբելոն, սակայն սա չհամաձայնեց: Այդ ժամանակ Բելը խրոխտանալով եկավ նրա վրա, սակայն այս ուշիմ և խոհեմ հսկան` քաջագանգուր ու խայտակն, շտապեց հավաքել իր զորքը, հասավ մի ծովակի, որի ջուրն աղի է և որը մանր ձուկ ունի, որտեղից էլ առաջ անցնելով, հասավ մի դաշտաձև լեռ: Այստեղ նա տեսավ Բելի ամբոխի բազմությունը: Հայկը Բելի դեմ դուրս եկավ ընտիր մարդկանցով ու կորովի քաջերով, այնպես որ, երբ հսկաներն իրար եկան, երկրի վրա մեծ աղմուկ բարձրացավ, քանզի հսկաներն էին իրար սպանում: Եվ ահա երկու կողմից էլ ոչ քիչ հաղթանդամ մարդիկ ընկան ու կործանվեցին, այնպես որ տիտանյան արքային տարակուսանք պատեց, նա զարհուրեց և ուզեց բարձրանալ դեպի այն բլուրը, որից իջել էր: Այս իմացավ աղեղնավորը, որն առաջ նետվեց, հասավ Բել արքային, քաշեց իր լայնալիճ աղեղն ու երեքթևանի նետը դիպցրեց Բելի կրծքի տախտախներին: Նետը դուրս եկավ թիկունքից և ահա ճոխացած տիտանյան գետին ընկավ ու հոգին փչեց: Բելի ամբոխը, տեսնելով այսպիսի ահագին քաջություն, փախավ» (Անանուն Լիվոռնացի «Ժամանակագրություն»):

«Այնժամ զայրացավ Նեբրոթը (Էլամի և Միջագետքի արքա Մեսլիմը – Մ.Հ.), ժողովեց իր հսկաներին և բոլոր նրանց, ում հպատակվում էին նրա զորքերը, և ելավ Թարգամոսյանների դեմ, իսկ Հաոսը կանչեց յոթ հսկաներին և Թարգամոսյանների բոլոր տոհմականներին: Եվ օգնություն ցույց տվեցին նաև արևմտյան այլ և այլ կողմեր, ժողովեց այս բոլորին Հաոսը ու կանգնեց Մաս իսի ստորոտում: Եվ երբ մոտեցավ Նեբրոթը Ադարբագան երկրին, կանգ առավ այնտեղ, ուղարկեց 60 հսկաների և նրանց հետ հզոր զորք՝ Թարգամոսյաններին կարգի կոչելու համար, իսկ երբ Նեբրոթի զորքը մոտեցավ, այնժամ Հաոսի եղբայրները՝ այն յոթ հսկաները, դիմավորեցին նրանց հզոր զորքով, իսկ Հաոսը հզորագույն զորքով կանգնեց հետևում՝ թիկունքում: Նրանց միջև տեղի ունեցավ կատաղի ճակատամարտ, որը նմանվեց օդի սաստկությանը, քանզի նրանց ոտքերի փոշին՝ թանձր ամպի, նրանց զրահի փայլատակումը՝ երկնքի կայծակի, նրանց գոչյունները՝ որոտման ձայնի, նրանց նետերի բազմությունը և քարերի արձակումը, խիտ կարկուտի, և նրանց հեղումն արյան՝ կարկուտների հեղեղների էր նման: Ճակատամարտը նրանց միջև սաստկացավ, և երկուստեք անթիվ կոտորվեցին, իսկ Հաոսը կանգնած էր հսկաների թիկունքում, քաջալերում էր և մխիթարում ահարկու ձայնով, որ նման էր կայծակի ճայթյունին: Այնժամ հաղթեցին Թարգամոսյանները և կոտորեցին Նեբրոթի այն հսկաներին ու նրանց զորքին: Ապա Թարգամոսյան այս յոթ հսկաները՝ Քարթլոսը, Բարդոսը, Մովականը, Հերոսը, Լեկանը, Կովկասանը, Էգրոսը, սրանք ողջ մնացին, առանց վիրավորվելու, և հաղթանակած փառաբանում էին աստծուն, իսկ երբ լսեց Նեբրոթը, բարկացավ և շարժվեց նրանց դեմ իր ողջ ուժով, բայց Հաոսը չուներ Նեբրոթի զորքերի չափ զորք ու դրա համար էլ նա ամրացավ նա Մաս իսի քերծեում: Նեբրոթը մոտեցավ ցածի կողմից, և նա ոտից մինչև գլուխ զինված էր երկաթով ու պղնձով: Եվ բարձրացավ մի սարի վրա, որպեսզի խոսի Հաոսի հետ,ու պահանջում էր վերստին հպատակվել իրեն՝ գալ իր մոտ կամովին, բայց Հաոսը դիմեց իր հսկաներին. «Ամրացրեք իմ թիկունքի կողմը, որ Նեբրոթին ընդառաջ գնամ»: Եվ գնաց ու դեմ հանդիման մոտեցավ Նեբրոթին, արձակեց նետը ու զարկեց Նեբրոթի կրծքին, իսկ նետը, պղնձյա տախտակն անցնելով, դուրս եկավ թիկունքից: Այնժամ վայր ընկավ Նեբրոթը և նրա բանակը փախուստի դիմեց» («Քարթլիս-Ցխովրեբա», Լեոնտիոս Մրովելի «Վրաց թագավորների, նախահայրերի և տոհմերի պատմությունը»):

«Հաոսը, տեսնելով իրեն ենթակա ժողովրդի բազմացումը, իր վրայից թոթափեց բաբելոնական արքայի լուծն ու այլևս չէր ցանկանում նրան հարկ վճարել: Նեբրովթը (Էլամի և Միջագետքի արքա Մեսլիմը – Մ.Հ.), լսելով այդ մասին, որոշեց վրեժխնդիր լինել իրեն արհամարհելու համար և զորքով մոտեցավ Հաոսի ու նրա եղբայրների տիրույթներին, որպեսզի նվաճի այն ժամանակ դեռևս թորգոմյաններ կոչվող այդ ժողովրդին: Թորգոմյանները, որպեսզի խուսափեն աղետից, որը կարող էր նրանց գլխին բերել Նեբրովթը, հյուսիսից իրենց օգնական զորք բերեցին և, ամրանալով լեռնածերպերում, ջարդեցին իրենց վրա հարձակված ադրբագանցիներին` գերի վերցնելով 60 հոգի բաբելոնական զորքի ղեկավարներից …: Նեբրովթը, լսելով իր զորքերի ջարդի մասին, անձամբ մոտեցավ թորգոմյանների ճամբարին: Հաոսը, սակայն, հնարավորություն չտեսնելով դիմադարձել Նեբրովթի ուժերին, սկսեց ամրանալ լեռների միջև: Այդ ժամանակ Նեբրովթը, որը առաջ էր մղվում իր ու թորգոմյանների համար օգտակար լինելու ցանկությամբ, ճամբարը զարկեց այն վայրի դիմաց, որտեղ զարկված էր Հաոսի ճամբարը, իսկ այնուհետև բարձրացավ մի բարձր լեռան վրա, որպեսզի խոսի Հաոսի հետ ու հնազանդեցնի նրան առանց իր հպատակների արյունը թափելու: Հաոսը, իր այդ սարսափելի հակառակորդին տեսնելով իրենից այդքան մոտ հեռավորության վրա, ուժեղագույն լարումով աղեղից արձակեց նետը և սպանեց Նեբրովթին: Ասորական պատմության հեղինակները, սակայն, պնդում են, որ Նեբրովթի մահվան պատճառ է հանդիսացել քթի մեջ սողոսկած մի ինչ-որ միջատ: Պատմիչ Աբուլ-Ֆիրաջը իր հերթին փոխանցում է, որ Նեբրովթը ճզմվեց բաբելոնական աշտարակի տակ մնալով, իսկ մեկ այլ ասորական պատմիչի խոսքերով էլ Հաոսը մարտնչել է Նինոս Ավագի հայր Բելի հետ ու սպանել է սրան, այլ ոչ թե Նեբրովթին: Այս չնախատեսված դիպածով բաբելոնացիները սարսափի մատնվեցին և, թողնելով իրենց ճամբարը, ցրվեցին տարբեր վայրեր, որպեսզի, զրկված իրենց առաջնորդին, վերադառնան սեփական երկիր» (Դավիթ Բագրատունի «Վրաստանի պատմությունը», գլուխ 9, 10):

«Հայկը Բաբելոնի թագավորության արքաների գլխավոր Դեվալքին ծառայելուց ձանձրանալով` հավաքեց իր հպատակներին, գնաց գեպի հյուսիսային կողմը և Արարատ անունով լեռան վրա բնակություն հաստատեց: Այնտեղ երևացին շենքեր և կոչվեց Նախջվան, որ նշանակում է սկզբնական բնակավայր: Հետո այդ անունը արաբականանալով, կոչվեց Նախիջևան: Նեմրուդներից մեկը (Էլամի և Միջագետքի արքա Մեսլիմը – Մ.Հ.) նրանց վրա զորք ուղարկեց, բայց ոչինչ չկարողացավ անել: Մինչև անգամ ասում են, որ Նեմրուդը նրանց վրա գնաց անձամբ: Հայկը մի նետով նրան խփեց և սպանեց» (Մյուենջջիմ-Բաշի «Պատմություն»):

_________________
Приходите в мой дом...


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Битва в Айоц Дзоре: Они поднялись против тирании...
СообщениеДобавлено: 21 дек 2019, 11:43 
Администратор
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 24 фев 2012, 14:57
Сообщений: 46679
Откуда: Армения, Ереван


Բազմահատորյակի 1-ին գիրքը շուտով լույս կտեսնի...

Հայ ժողովրդի կազմավորման ժամանակաշրջանի վերաբերյալ տարակարծությունները լուծված են, եւ հնագետներն ու պատմաբաններն արդեն համերաշխ են: Սա նշանակում է, որ վերջապես լույս կտեսնի «Հայոց պատմություն» բազմահատորյակի առաջին հատորի առաջին գիրքը, որը հենց հայ ժողովրդի ծագումնաբանության մասին է:

Բազմահատորյակի տպագրությունը տարիներ առաջ էր սկսվել, սակայն առաջին գրքի լույսընծայումը երկար ժամանակ հետաձգվում էր: Դեռեւս 2017 թվականին ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայում հրավիրված նիստերից մեկում հարց էր հնչել, թե գրքում ինչպե՞ս է ներկայացվում հայ ժողովրդի ծագումը, իսկապե՞ս «Հայկ եւ Բել» առասպելը բոլորովին էլ մտացածին չէ: Ի պատասխան՝ նիստի ընթացքում պարզաբանվել էր, որ տվյալ գիրքն առայժմ տպագրված չէ, որովհետեւ մասնագետները հայ ժողովրդի ծագման հարցի շուրջ ընդհանուր հայտարարի դեռ չեն եկել:

Այժմ հարցը կարծես թե լուծվել է: Գիտությունների ազգային ակադեմիայի պատմության ինստիտուտի տնօրեն Աշոտ Մելքոնյանի կարծիքով՝ գիրքը մինչեւ 2020 թվականի ավարտը տպագրված կլինի. տեքստերի մի մասն արդեն շարադրված է, մի մասն էլ ԳԱԱ-ի Հնագիտության եւ ազգագրության ազգային ինստիտուտն է շարադրում, որպեսզի առաջիկայում ներկայացնի քննարկման:

«Առաջին հատորի վաղագույն շրջանն այժմ պատրաստում է Հնագիտության եւ ազգագրության ազգային ինստիտուտը, որը վերաբերում է նախնադարի շրջանին, եւ մենք սպասում ենք մեր գործընկերների ներկայացրած տեքստերին»,- նշեց ակադեմիկոսը՝ հավելելով, որ դրանք պետք է կազմեն մոտավորապես 200-300 էջ՝ հասնելով մինչեւ պետականության ձեւավորում:

Այն պնդմանը, թե գրքի տպագրությունն ուշանում էր, քանի որ մասնագետները չէին կարողանում հայ ժողովրդի կազմավորման շուրջ միասնական կարծիք ունենալ, Մելքոնյանը համաձայն չէ: Իր խոսքով՝ այսօր նման բան չկա, Խորհրդային տարիներին՝ միգուցե: Այժմ, ըստ Մելքոնյանի, հնագետների, արեւելագետների եւ լեզվաբանների մոտեցումները բավականաչափ մերձեցվել են: Ակադեմիկոսը, այնուամենայնիվ, չժխտեց. հայոց պետականության ձեւավորման, հայ ժողովրդի կազմավորման հետ կապված իրարամերժ մոտեցումներ կային, սակայն դրանք գիտական մակարդակում լուծվել են:

Գրքի տպագրությունը ձգձգվելու պատճառը, Մելքոնյանի խոսքով, կարող էր լինել նյութի բարդությունը. պետք է ուսումնասիրվեր Ք.ա 10-7-րդ հազարամյակները, բավարար մասնագետներ էլ չկային, բայց այդ ուղղությամբ աշխատանք արդեն տարվել է:

«Ք.ա. առնվազն 3-րդ հազարամյակում արդեն գոյություն ունեին պետական կազմավորումներ: Դրա համար հիմք է հանդիսանում այն պեղածո նյութը, որը հուշում է՝ առանց պետականության առկայության անհնարին էր ունենալ, ստեղծել ամրոցաշինություն, հացահատիկային կուլտուրաների մշակում, ոսկերչություն»,- իր խոսքում նշեց Մելքոնյանը՝ հավելելով, որ այս հարցում պատմաբաններն ու հնագետները համերաշխության են հասել՝ ամեն մեկն իր հերթին համապատասխան նյութեր ունենալով:

Այն փաստն էլ, որ Ք.ա 2492 թվականը «Հայկի եւ Բել»-ի ճակատամարտի ժամանակաշրջանն է՝ Վանա լճի ափին, հնագիտական եւ պատմագիտական այլ նյութերով է հաստատվում: Այս պնդումը դեռեւս 18-րդ դարի վերջին ներկայացրել էր պատմաբան Միքայել Չամչյանը:

Հայ ժողովրդի կազմավորման հարցն ավելի հստակ կներկայացվի գրքում: Ք.ա 7-5-րդ հազարամյակներում Հնդեվրոպական մայր ժողովրդից հայ ժողովրդի անջատման գործընթացն է սկսվում, որը, ըստ Մելքոնյանի, հավանաբար ավարտվել է արդեն 3-րդ հազարամյակում, երբ հայկական լեռնաշխարհում ձեւավորվել էր պետականություն:

Իսկ թե հատկապես ինչ հարցի շուրջ են եղել մասնագետների իրարամերժ կարծիքները, Մելքոնյանը պատմեց, որ նախկինում ասվում էր՝ միասնական պետության կազմավորումը պետք է բերել Ք.ա 2-րդ դարի սկիզբ՝ նկատի առնելով Արտաշես Ա թագավորի ժամանակաշրջանը, որը միավորեց երկիրը:

Ակադեմիկոսը նկատեց, որ նախկինում այդպես էր նշվում, քանի որ Խորհրդային Միության ժողովուրդների համար այնքան էլ հաճելի չէր, որ պետություն ստեղծողների թվում հնագույնը մենք ենք. «Չէին ցանկանում, որ Հայաստանը որքան հնարավոր է հին ներկայանար՝ իր պատմությամբ եւ քաղաքակրթությամբ»:

Նախկինում խոսվում էր, թե հայ ժողովրդի կազմավորման ավարտը պետք է համարել Ք.ա 2-րդ դարի սկիզբը՝ դարձյալ Արտաշես Ա թագավորի ժամանակաշրջանը՝ հիմք ընդունելով հույն հեղինակ Ստրաբոնի վկայությունը, թե հայկական լեռնաշխարհում բոլորը խոսում էին մեկ լեզվով, այն է՝ հայերեն, բայց դա, ըստ Մելքոնյանի, չի նշանակում, որ դրանից առաջ հայերեն չէին խոսում:

Անի Ավագյան

_________________
Приходите в мой дом...


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Битва в Айоц Дзоре: Они поднялись против тирании...
СообщениеДобавлено: 13 фев 2020, 11:13 
Администратор
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 24 фев 2012, 14:57
Сообщений: 46679
Откуда: Армения, Ереван
Մ.թ.ա. մոտ 2500 թվականին Էլամին հաջողվեց իր գերիշխանությունը հաստատել Միջագետքի նկատմամբ, այսինքն ստեղծվեց Իրանական լեռնաշխարհի հարավն և Միջագետքը ընդգրկող մի պետություն, որն իր ռազմական հնարավորություններով գերազանցում էր Արատտայի քրմապետությանը։ Այս պայմաններում հասկանալի էր, որ մեծ պատերազմը ամենևին էլ սարերի հետևում չէր և, իրոք, շուտով այն պայթեց։ Արդյունքում տեղի ունեցավ Հայ ժողովրդի ռազմական պատմության ամենաուշագրավ և արժեքավոր դրվագներից մեկը՝ մ.թ.ա. 2492 թվականի օգոստոսի 11-ի Հայոց ձորի ճակատամարտը։ Մինչ առանձին նկարագրմամբ ճակատամարտին անդրադառնալը, սակայն, մի քանի խոսք վերջինիս վերաբերյալ։

Այս ճակատամարտը ավանդորեն համարվել է վիպական և հեքիաթային, սակայն ուշադիր ուսումնասիրողը այստեղ ոչ մի «հեքիաթային» տարր չի գտնի, քանզի մարտական գործողությունները և դրան նախորդող ու հաջորդող իրադարձությունների նկարագրությունը նման ենթադրության որևէ հիմք չի թողնում։ Ինչ վերաբերվում է այս ճակատամարտի թվականին, ապա տոմարագիտական հաշվարկներով վաղուց արդեն հիմնավորվել է այս ճակատամարտի կոնկրետ տարին, ամիսը և օրը։ Իր հերթին, «հեքիաթային», այն էլ զգալի վերապահումներով, կարող են համարվել թերևս միայն հաղորդումները «երկնադեզ հսկաներ»-ի և «հավերժ քաջեր»-ի մասին, սակայն անկհայտ է, որ «երկնադեզ հսկաներ» և «հավերժ քաջեր» ասելով Մովսես Խորենացին կամ այն աղբյուրը, որից օգտվել է նա, առաջին դեպքում ուղղակի ուզեցել են ընդգծել հակառակորդի բանակի ընտիր կազմը, նրանում հատկապես հաղթանդամ ռազմիկների մեծ քանակությունը, իսկ երկրորդում էլ ըստ երևույթին նկատի է ունեցվում հետագա Աքեմենյանների ու Սասանյանների Մատյան գնդի նման մի զորամասի մասնակցությունը, որի կազմը, ինչպես հայտնի է, անփոփոխ էր և այն անվանվում էր նաև «անմահների գունդ»։ Ըստ երևույթին Մեսլիմի «երկնադեզ հսկաներ»-ից և «հավերժ քաջեր»-ից կազմված այս զորագունդը հանդիսացել է հետագա 5.400-անոց վարձկան-մշտական զորաբանակի նախատիպը, որն էլ հետագայում ավելի զարգացած տեսքով, ի դեմս «անմահների» «Մատյան գնդի», հանդիպում ենք Աքեմենյանների և Սասանյանների բանակներում։

Հետագան անհրաժեշտ է դիտարկել առանձին մեջբերման տեսքով.


2492 օգոստոսի 11 – Հայոց ձորի ճ-մ (Վասպուրական նահանգ, Տոսպ գավառ, Վանա լճի արևելյան ափին, Խոշաբ գետը Վանա լիճը թափվելու տեղից ոչ հեռու)

Միջագետքին տիրած Էլամի արքա Մեսիլիմը, որն արդեն հնարավորություն էր ստացել կենտրոնացված ձևով տնօրինել տեղի ուժերը, Արատտայի քրմապետությունից պահանջեց ընդունել իր գերիշխանությունը, սակայն ստացավ մերժում: Ի պատասխան դրա՝ Մեսիլիմի գլխավորած Էլամի թագավորության բանակը (50.000) երկու զորասյունով ներխուժեց Արատտայի քրմապետության տարածք, ընդ որում վերջինս այնքան վստահ էր իր ուժերին, որ որոշեց ճակատամարտ տալ միայն իր գլխավորած գլխավոր զորասյունով:

Հայկական բանակի առաջնորդ Հայկը, Կադմոսի հետախուզական ջոկատից տեղեկանալով, որ թշնամին երկիր է ներխուժել հենց երկու զորասյունով, որոշեց գլխավոր զորասյան դեմ ճակատամարտ տալ մինչև նրանց միավորվելը՝ հակառակորդի թվական գերակշռությունը գոնե մասնակիորեն չեզոքացնելու մտայնությամբ: Իր հերթին, Հայկը ճակատամարտի համար ընտրեց այնպիսի վայր, որտեղ Հայկական բանակը կունենար դիրքային առավելություն: Այդ նպատակով ընտրվեց Խոշաբ գետի լեռնահովիտներից մեկը, որտեղ էլ Հայկական բանակը (մոտ 15.000) ամուր պաշտպանական դիրքեր գրավեց և փակեց թշնամու բանակի առաջխաղացման ճանապարհը:

Օգոստոսի 11-ին թշնամու բանակը մոտեցավ Հայկական բանակի դիրքերին և, հույս դնելով թվական գերակշռության վրա, պատրաստվեց հախուռն ու առանց մարտակարգերը պահպանելու հընթացս հարված հասցնել: Հայկական բանակը ընդունեց սեպաձև դասավորություն՝ սեպի սուր ծայրն ուղղելով դեպի թշնամու դասավորության կենտրոն, ընդ որում Հայկը հատուկ ուժեղացրեց իր բանակի մարտակարգի ձախ կողմը՝ այնտեղ տեղավորելով համեմատաբար լավ պատրաստված ռազմիկների: Իր հերթին, Էլամի թագավորության բանակը ֆալանգ կազմեց: Անմիջապես մարտից առաջ Հայկը ոգևորիչ խոսքով դիմեց իր ռազմիկներին և միաժամանակ ձևավորեց Հայկական բանակի մարտական ծրագիրը՝ գլխավոր հարվածի ուղղությամբ անակնկալ ու սրընթաց հարվածով ճեղքել հակառակորդի դասավորությունը, ջախջախել բլրի վրա ամրացած Մեսիլիմի թիկնապահ գունդը և, սպանելով նրան, խուճապի մատնել թշնամու բանակին:

I փուլ – Մեսիլիմի բանակը անցավ հարձակման, ի պատասխան որի Հայկական բանակը հակահարձակման անցավ և հուժկու հարված հասցրեց հակառակորդի մարտակարգի կենտրոնին: Բռնկվեց համառ մարտ: Տեսնելով մարտի անհեռանկար բնույթը և անորոշ ելքը՝ Մեսիլիմը իր բանակին հրամայեց նահանջել դեպի թիկունքում գտնվող բլուրը՝ դիմադրությունը ավելի լավ կազմակերպելու ու երկրորդ զորասյանը սպասելու համար:
II փուլ – Հայկը իր թիկնապահ գնդով շեշտակի հարվածով ճեղքեց թշնամու բանակի մարտակարգը և մոտեցավ Մեսիլիմին: Հայկի թիկնազորը կատաղի մարտի բռնվեց հակառակորդի արքայի թիկնազորի հետ: Այդ ընթացքում Հայկը մոտեցավ Մեսիլիմին և իր լայնալիճ աղեղից այնպիսի ուժով նետահարեց նրան, որ նետը, ծակելով թշնամու զրահը ու սպանելով Էլամի և Միջագետքի արքային, դուրս եկավ նրա թիկունքից ու խրվեց գետնի մեջ: Թշնամու բանակը խուճապի մատնվեց և դիմեց փախուստի:
III փուլ – Հայկական բանակը հետապնդեց թշնամու բանակին և, ծանր կորուստներ պատճառելով նրան, դուրս մղեց Հայաստանի սահմաններից:
Հայերը կորցրին մոտ 3.000, թշնամին՝ մոտ 20.000 զինվոր:

Թշնամու երկրոդ զորասյունը, տեղեկանալով կատարվածի մասին, արագորեն հեռացավ Հայաստանից: Հայկը հռչակվեց Արատտայի գերագույն քուրմ-արքա` իր իշխանության տակ ունենալով միջնադարյան Հայաստանի 18 նահանգին հավասար տարածք:

_________________
Приходите в мой дом...


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Битва в Айоц Дзоре: Они поднялись против тирании...
СообщениеДобавлено: 14 фев 2020, 13:08 
Администратор
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 24 фев 2012, 14:57
Сообщений: 46679
Откуда: Армения, Ереван
Երեկ մենք խոսում էինք մ.թ.ա. 2492 թ-ի օգոստոսի 11-ի Հայոց Ձորի ճակատամարտի մասին և արդյունքում թեման մասնավորապես հանգեց նաև այդ ճակատամարտում Հայկական բանակի կիրառած մարտավարությանը։ Այս կապակցությամբ մինչև առաջ անցնելը կարծում եմ, որ անհրաժեշտ է ևս մի պահ հապաղել և քննարկել այդ այն մարտակարգը, որը կիրառության մեջ դրեցին հայերը։ Ստորև ներկայացվում է հատված շատ շուտով տպագրվող իմ Տարեգրքից, որտեղ քննարկված է այս խնդիրը.

Սեպաձև մարտակարգ կամ «Խոզի գլուխ»: Սեպաձև կամ «խոզի գլուխ» կոչվող դասավորության կիրառությունը հնդեվրոպական ցեղերին բնորոշ գործելաոճ է, որը սովորաբար կիրառվում է այն հասարակարգերում, որտեղ դեռևս գործում էին կամ ուժեղ էն տոհմատիրական կարգերը և ցեղային հարաբերությունները: Մարտավարությունը հանդիպում է երկու տարբերակով` հետևազորի և հեծելազորի կիրառմամբ, ընդ որում երկրորդ տարբերակը բխում էր առաջինից ու վերջինիս օրգանական շարունակությունն էր:

Այս կարգով բանակի մարտական կիրառման էությունը կայանում էր նրանում, որ առկա ռազմիկները, համապատասխան իրենց թվի, շարվում էին սեպի ձևով, որի սուր ծայրը ուղղված էր լինում հակառակորդի դասավորության կենտրոնին: Սեպի առջևում որպես կանոն կանգնում էին ամենապատրաստված, լավ զինված, հզոր և խիզախ ռազմիկները, որոնք հաճախ ներկայացված էին լինում բանակի ղեկավարի ու վերջինիս մերձակա շրջապատի կողմից: Իդեալում սեպի ամենաառջևում կանգնում էր ամենահզոր ռազմիկը, նրանից հետո շարվում էին երեք հոգի, երրորդ շարքում կանգնում էին հինգ հոգի, մյուսում` յոթը, հետո` իննը և այսպես շարունակ: Մարտավարության իմաստը կայանում էր հետևյալում։

Ամենից առաջ ենթադրվում էր, որ մեկ հավասար շարքով կանգնած հակառակորդի ռազմիկները բոլորը որպես կանոն ունեն նույն կամ գոնե միջին նույն պատրաստությունը: Իր հերթին ենթադրվում էր նաև, որ սեպաձև դասավորությունը կիրառող կողմի ամենահզոր ռազմիկները, որոնք գտնվում էին սեպի սուր ծայրում, իրենց միջին մակարդակով պետք է որ գերազանցեն հակառակորդ կողմի հիշատակված միջին ռազմիկներին: Եվ այսպես, որպես հիմք ընդունելով երկու այս ենթադրությունները, որպես վերջնական արդյունք ենթադրվում էր նաև, որ սեպի ամենասուր ծայրում գտնվող ռազմիկը հաղթանակ կտանի, կսպանի, շարքից դուրս կբերի կամ գոնե կտապալի իր դիմաց հայտնված հակառակորդի առաջին շարքի հարվածի տակ ընկած համապատասխան ռազմիկին, ինչի հետո, ապահովվելով թիկունքում գտնվող յուրային կողմից, մարտի կբռնվի վերջինիս հետևում կանգնած երկրորդ շարքի համապատասխան ռազմիկի հետ, այն դեպքում, երբ իրենից աջ ու ձախ գտնվող երկրորդ շարքի կողային ռազմիկները կընդհարվեն առաջին շարքի` սեպի ամենասուր ծայրում գտնվող ռազմիկի կողմից տապալված հակառակորդի հարևան ռազմիկների հետ: Արդյունքում ի վերջո ենթադրվում էր, որ նման պատկերը նաև կգործեր հակառակորդի շարքերում խորանալիս և, որպես հետևանք, հզոր ռազմիկները կենտրոնացված հարվածով ճեղքելով հակառակորդի դասավորությունն ու շարքից հանելով վերջինիս ռազմիկներին, կզրկեին նրանց կառավարումից և խուճապ կտարածեին հակառակորդի շարքերում, ինչով էլ կօգնեին սեպի արդեն ավելի խորքում գտնվող ու իրենց միջին մակարդակով հակառակորդին արդեն հավասար յուրային ռազմիկներին առավելության հասնել:

Սա, սակայն, ինչպես արդեն ասվեց, մարտավարական իդեալն էր, քանի որ գործնականում առաջանում էին տարաբնույթ իրավիճակներ ու նույնիսկ խնդիրներ` բխող սեպաձև դասավորության օրգանական թերություններից, տեղանքի բնույթից, հակառակորդի գործողությունների բնույթից և այլն: Այսպես, սեպաձև մարտավարության ամենագլխավոր թերությունը, որը մինչև վերջ հաղթահարել այդպես էլ երբեք չհաջողվեց, դա մարտավարական մանևր իրականացնելու հնարավորության լիակատար բացակայությունն էր: Իրոք, մեկ անգամ ընդունված դասավորությունը, հատկապես այն բանից հետո, երբ այն մարտի մեջ էր մտնում, փոխելն այլևս գործնականում անհնար էր: Ավելին, մի կողմից հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ բանակի ղեկավար կազմը գտնվում էր սեպի հարվածի ամենասուր ծայրում, այսինքն` թեժ մերձամարտի մեջ, իսկ մյուս կողմից էլ՝ նման դասավորության պայմաններում պահեստազորային ուժերի բացակայությունը` այս դասավորության դեպքում այն կիրառող կողմը լիովին անպաշտպան էր մնում հակառակորդի ցանկացած անակնկալ գործողությունից, այդ թվում նաև թևային և հատկապես թիկունքային հարվածներից: Արդյունքում սեպաձև դասավորությունը որպես կանոն կիրառվում էր ուժերի սահմանափակության պայմաններում պարզունակ մարտավարական միջոցների տիրապետողը՝ հատկապես հիշատակված դասավորության դեմ պայքարի միջոցներին խորթ հակառակորդի դեմ:

Իր հերթին այս մարտավարությանը լավ ծանոթ հակառակորդը իր դեմ այն կիրառելիս ձգտում էր ամենից առաջ դուրս գալ սեպի սուր հարվածի տակից՝ կենտրոնում երկու մասի կիսելով սեփական մարտակարգը ընդհուպ մինչև 90 աստիճան թեքության տակ, որին հաջորդում էի թևային հարվածները սեպի թևերին, որոնք, ինչպես արդեն ասվեց, սեպի ավանդական թույլ մասերն էին (օրինակ՝ 554 թ-ի աշնան Կասուլինի ճակատամարտ ( = Տանետիումի ճակատամարտ) ( = Վոլտուրնի ճակատամարտ) ( = Կապուայի ճակատամարտ))։ Մեկ այլ հնարք էր սեփական ուժերի տեղաբաշխումը կտրտված տեղանքում (1242 թ-ի ապրիլի 5-ի «Սառցաջարդ» անունով հայտնի Չուդ լճի ճակատամարտ) կամ արհեստական ամրություններով պատված վայրերում։ Ոչ վատ հնարք էր նաև, սեպի հարվածի ծայրում փոքրաքանակ և շարժունակ ուժեր թողնելով, թևային, իսկ իդեալում էլ թիկունքային հարված հասցնելը (1165 թ-ի նոյեմբերի Տարսոնի ճակատամարտ): Այս առումով պատահական չէ, որ դասավորությունը իր մաքուր կամ պարզունակ տեսքով արագորեն դուրս եկավ Հայկական բանակի զինանոցից, չնայած այն բանին, որ դրա առաջին ամրագրված կիրառողը եղել են հենց հայերը, սակայն բավականին երկար պահպանվեց հենց նույն գերմանական ցեղերի մոտ, որոնք էլ հենց բարձրացրին այն նոր` հեծելազորային մակարդակի: Եվրասիայի պատմության մեջ մարտավարության հաջող կիրառված օրինակներից է ամենից առաջ մ.թ.ա. 2492 թ-ի օգոստոսի 11-ի Հայոց Ձորի ճակատամարտը:

_________________
Приходите в мой дом...


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Битва в Айоц Дзоре: Они поднялись против тирании...
СообщениеДобавлено: 10 авг 2020, 21:49 
Администратор
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 24 фев 2012, 14:57
Сообщений: 46679
Откуда: Армения, Ереван
Մ.թ.ա. 2492 թ-ի օգոստոսի 11-ի Հայոց ձորի ճակատամարտի մասին թեման եզրափակենք այս հիանալի հաղորդումով, որն արեցինք Արման Բայրամյանի հետ միասին:

Օգոստոսի 11 - շնորհավոր մեր այս հիանալի հաղթանակի տոնը, սա մեր ազգային հպարտությունն է, ամեն ազգ չէ, որ նման բան ունի... :)

Видео

_________________
Приходите в мой дом...


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Битва в Айоц Дзоре: Они поднялись против тирании...
СообщениеДобавлено: 17 янв 2021, 03:03 
Администратор
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 24 фев 2012, 14:57
Сообщений: 46679
Откуда: Армения, Ереван
Говорят это Бел.

Изображение


Гордость берет за нашего Айка, раз справился с таким "зверьем"...

_________________
Приходите в мой дом...


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Битва в Айоц Дзоре: Они поднялись против тирании...
СообщениеДобавлено: 17 янв 2021, 03:05 
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 15 ноя 2020, 15:33
Сообщений: 7517
У Лиона такая манера - расчеловечивание врагов армян. Он отлично знает, что эта скульптура к Белу никакого отношения не имеет. Но гнет свою линию.

_________________
"Однажды ночью мы внезапно обрушимся на вас!"
Р.Т. Эрдоган


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
Показать сообщения за:  Поле сортировки  
Начать новую темуНаписать комментарии Страница 3 из 4   [ Сообщений: 48 ]
На страницу Пред.  1, 2, 3, 4  След.



Кто сейчас на конференции

Сейчас этот форум просматривают: нет зарегистрированных пользователей и гости: 5


Вы не можете начинать темы
Вы не можете отвечать на сообщения
Вы не можете редактировать свои сообщения
Вы не можете удалять свои сообщения
Вы не можете добавлять вложения

Найти:
Перейти:  
cron


Powered by phpBB © 2000, 2002, 2005, 2007 phpBB Group
610nm Style by Daniel St. Jules of Gamexe.net

Вы можете создать форум бесплатно PHPBB3 на Getbb.Ru, Также возможно сделать готовый форум PHPBB2 на Mybb2.ru
Русская поддержка phpBB