Зарегистрирован: 06 ноя 2018, 13:22 Сообщений: 7733 Откуда: Армения, Ереван
|
Воин301 писал(а): «Արդարության Օրենսգիրք» (Մաս հինգերորդ)
Այն, որ հայոց «Սասնա Ծռեր» էպոսի հերոսները տեղյակ էին Տիեզերական «Արդարության Օրենսգրքին», հրաշալի երևում է նաև էպոսի Մեծ Ծռերի ամուսնության ժամանակ: Որպես կանոն, մեր հերոսները հարսնացու են բերում դրսից` Սասուն-Հայաստանի հարևան երկրներից: Սակայն զարմանալին այն է, որ այդ օրիորդները հայուհիներ են: Այս մասին առավել պարզ խոսվում է հայոց հնագույն «Տորք Անգեղ» առասպելում, որն, ըստ էության մեր էպոսի կորած պատումներից մեկի, մեզ հասած մի փոքրիկ պատառիկ է, որտեղ պատմվում է հայոց Անգեղ Տան ծռերի մասին: Մեր կարծիքով, Հայաստանի ամեն մի նահանգ ունեցել է իր էպոսն ու իր էպոսի Մեծ Ծռերը: Ցավոք, մեզ հասել է միայն Սասնա Տան էպոսը, սակայն վստահ ենք, որ եղել է և՛ Սյունյաց Տան էպոս, և՛ Անգեղ Տան էպոս, և՛ Վանա Տան էպոս և այլն: Հատկապես Վանա Տան էպոսի գոյությունը հաստատում է այն փաստը, որ «Սասնա Ծռեր» էպոսի մեծ Ծուռ Սանասարն իր տիեզերական հրեղեն ձին ու հրեղեն Թուր Կեծակին ստանում է Վանա ծովի հատակից, և ինչպես Քրիստոսը իր գործունեությունը սկսելուց առաջ մկրտվում է Հորդանան գետում, այնպես էլ Սանասարն է իր առաջին մկրտությունը ստանում Վանա ծովում: Եվ Փոքր Մհերն էլ տվյալ ժամանակաշրջանում, ավարտելով իր գործունեությունը, փակվում է, Վանա լճի ափին գտնվող ժայռի մեջ, որը և՛ գիտնականներին, և՛ ժողովրդին հայտնի է Մհերի Դուռ անունով: Սակայն հավաքված բազում պատումներում ներկայացվում են բոլորովին այլ ժայռեր, լճեր և աղբյուրներ: Փաստորեն, մենք գործ ունենք տարբեր նահանգների էպոսների խառնուրդի հետ: Այս շփոթը առաջացել է 1915 թվականի ջարդերի պատճառով: Դատարկված երկրից ողջ մնացածները պատմել են ամեն մեկն իր երկրի էպոսը, սակայն, ցավոք սրտի, ոչ մեկի պատումն էլ ամբողջական չի եղել, քանզի խաթարված հոգեբանության պատճառով, մեր գաղթական պապերը շատ մանրամասներ մոռացել են: Սակայն վերադառնանք Տորք Անգեղին: Ինչպես իրեն հարգող ցանկացած դյուցազուն, նա իր ապագա կնոջը տեսնում է երազում: Նույնն է վիճակը նաև «Սասնա Ծռեր» էպոսում: Մեծ Ծռերը իրենց ապագա կանանց կամ տեսնում են երազում, կամ էլ գեղեցկուհիները նրանց մոտ ուղարկում են իրենց գուսաններին, որոնք գովում են իրենց տիրուհուն, կամ էլ իրենց չնաշխարհիկ գեղեցկության մասին նամակ են ուղարկում դյուցազունին: Գեղեցկուհու ետևից գնալուց առաջ, ահա թե ինչ է ասում Տորք Անգեղը` հայոց արքային:
«Ո՞ւմ պետք է ընտրեմ հարմար իմ սրտին, Ես դեռ չեմ գտել ինձ համար մի կին, Հեռու աշխարհում մեր սերնդից կան, Բայց ես չգիտեմ այն երկրի ճամփան»:
Իր սրտի տիրուհու ետևից գնալով, Տորքը հասնում է, նախ, Լոք լեռանը, որի գագաթից էլ նրա առաջ բացվում են Կովկասյան լեռները:
«Նրա ոտքի տակ մեծամեծ լեռներ Փռված են ինչպես աննշան թումբեր. Հսկայն լեռների, Կովկասի շղթան, Ինչպես ցամաքի մի լևիաթան, Գլուխը թաղել է Եվքսինյան ծովում, Պոչը Վրկանա ծովումն է շարժում»:
Հիշեցնենք, որ Եվքսինյան ծովը Սև ծովն է, իսկ Վրկանա ծովը` Կասպից ծովը: Ահա այստեղ Տորքը հանդիպում է մի հովվի, որին, ըստ պատմիչի, Աստված որպես Արեգակի հրեշտակ ուղարկել էր մեր Տորքի մոտ: Ահա այս հովիվն է, որ Տորքին մանրամասն պատմում է նրա երազի գեղեցկուհու մասին: Պատմելով տեղի քաղաքների մասին, հովիվը հասնում է Տորքին հուզող հարցին:
«Իսկ այս էլ ահա ամրոցն է Ուփրեթ, Որ պատկանում է մի շատ աննման Եվ շատ գեղեցիկ մի որբ աղջկան: -Այդ ի՞նչ աղջիկ է, ի՞նչ է նրա անուն: -Նրա անունն է Հայկանուշ-Սիրուն»:
Անունը պարզ ցույց է տալիս աղջկա ծագումը: Մեր դյուցազունը ներկայանում է գեղեցկուհուն և խնդրում նրա ձեռքը:
«Աղջիկ առնելը չի լինի այդպես. Դու շատ ուժով ես, այդ ես լավ գիտեմ, Բայց ինչ էլ լինես, ես պետք է կռվեմ: Քո եղունգներդ, այո, շատ են սուր, Բայց ես էլ ունիմ վահալանի թուր, Որին չի դիմնալ և ոչ մի հսկա Թեկուզ նա լինի քեզ պես աժդահա»:
Այ քեզ հայոց հրեղեն գեղեցկուհի: Հայոց օրիորդի արժանապատիվ կեցվածք: Եվ քիչ էր մնում Տորք Անգեղը վախից փախչեր Հայաստան: Տորքը ընկերանում է տեղացի հսկաների հետ, սակայն առաջանում է մի նոր խնդիր: Պարզվում է, որ վերջիններս էլ են ցանկանում ամուսնանալ տասնութամյա գեղեցկուհու հետ: Հայկանուշ-Սիրունը պահաջում է, որ Տորքը ոչնչացնի այդ հսկաներին, որից հետո ինքը կամուսնանա Տորքի հետ: Մեր սիրահարված դյուցազունը, մի հսկա գերան ուսին դրած, հիշենք Բարդու ծառով կռվող Սասնա Ծռերին, մտնում է Ձորոփորցիների քարանձավը: Սակայն վերջիններս, իրենց օրենքի համաձայն, նախ հյուրասիրում են Տորքին: «Բարով ես եկել, մեր աչքի լույսն ես»:
Չորս օր վայելելով տանտերերի հյուրասիրությունը՝ Տորքը հասկանում է, որ այլևս չի կարող կռվել այս բարի հսկաների դեմ: Ահա այստեղ է, որ Տորքը անդրադառնում է Սրբազան Աղ ու Հացի խնդրին:
«Երբ վայելեցի այսքան աղ ու հաց,- Մեր Տորքն ինքն իրան այնպես մտմտաց, -Էլ ինչպես կարամ սրանց հետ կռվել, Մեկի կամ մյուսի մի մազին դիպչել.»
Ցավոք սրտի, հայերիս պատմությունը ցույց է տալիս, որ մեր կրտսեր եղբայր արիացի ազգերը` պարսիկներ, հույներ, հռոմեացիներ, մեկ անգամ չէ, որ ոտնձգություն են կատարել նշված Տիեզերական Օրենքի նկատմամբ: Նրանք ոչ միայն կարողացել են մոռանալ միասին կերած Տիեզերական Աղ ու Հացը, այլ նույնիսկ հենց Երկրային Աղ ու Հացի սեղանի մոտ թափել են հայոց նախարարների, սպարապետների ու թագավորների արյունը: Մի բան, որ ոչ մի կերպ չի կարող տեղավորվել հայերիս Աշխարհայացքի ու Տիեզերահայացքի սահմաններում: Սակայն, Աստված իրենց հետ: Կգա ժամանակը, և նրանք մինչև վերջ կհատուցեն Տիեզերական Օրենքներն արհամարհելու համար: Իսկ Տո՞րքը: Տորքը հանուն այդ Աղ ու Հացի, կարող է հրաժարվել նույնիսկ իր սրտի տիրուհուն տված խոստումից:
«Թող Հայկանուշը այլ բան պահանջե, Եվ ոչ իմ եղբարց արյունը ուզե. Ինչ որ կարող է մարդ անել սիրով, Նույնն անել կարող չէ նա իր ուժով»:
Կարծում ենք, որ միայն Տիեզերական Գիտելիքին ծանոթ անհատը կարող է Տիեզերական Եղբայրությունը ավելի բարձր դասել իր անձնական սիրուց: Տորք Անգեղը, ստիպված, տանտերերին պատմում է իր գալու բուն նպատակի մասին: Ձորոփորի հսկաները, իրենց իմաստուն ծերունի առաջնորդի խորհրդով, որոշում են օգնել հայոց դյուցազունին, քանզի գտնում են, որ հենց Տորքին է վայել անուսնանալ Հայկանուշ-Սիրունի հետ: Եվ բնական է, որ հենց իմաստուն ծերունին կարող էր ճիշտ գնահատել Տիեզերական Գիտելիքների խորհուրդը: Այլ է խնդիրը Ծոբոփորի հսկաների մոտ, որոնք ոչ մի կերպ չեն ցանկանում հեշտությամբ հրաժարվել գեղեցկուհուց: Ծոբոփորցի քսան հսկաներ առավոտյան մտնում են գեղեցկուհու ամրոց, որտեղ Տորքը պատրաստվում էր ամուսնանալ Հայկանուշ-Սիրունի հետ: Սակայն մեր Տորքն էլ մենակ չէր, նրա հետ էին Ձորոփորի երեսուն հսկաներ: Ահա այստեղ ժամանած հսկաների հետ հանդիպումը ցույց է տալիս, որ հայոց դյուցազունը, ի տարբերություն Ծոբոփորցի հսկաների, ծանոթ էր Տիեզերական Գիտելիքի հետ:
«Ծոբոփորեցոց Տորքը բարևեց, Ոչ ոք բարևին չըպատասխանեց. «Բարև ձեզ, եղբայրք, կրկնում է Տորքը, Որ տեսնի նրանց մարդկության շնորհքը. Դարձյալ լռություն, ոչինչ ձայն, ծպտուն. Կարծես մարդիկ չեն, այլ համր անասուն»:
Այս բարև տալն ու բարևին պատասխանելը Տիեզերական նշանակություն ունի, որի իմաստը հասու է եղել միայն հայերին: Շուտով, երբ քննարկենք Սանասարի ամուսնության դրվագը, կտեսնենք, թե դա ինչ որոշիչ նշանակություն կարող է ունենալ: Չստանալով հսկաների բարևը, Տորքի ձեռքերն արդեն ազատ են: Նա կարող է հանգիստ ոչնչացնել նրանց: «Ես ազգականն եմ այս Հայկանուշի»:
Տորքը հսկաներին առաջարկում է մենամարտել, պայմանով, որ հաղթողն էլ հենց կամուսնանա Հայկանուշի հետ: Քսան Ծոբոփորձի և երեսուն Ձորոփորցի սկսում են մենամարտի շարքը: Ի վերջո, հաղթում է Ծոփոբորձի Ավագը, որին մնում էր հաղթել միայն Տորք Անգեղին: Տորքը Ավագին հանգստանալու հնարավորություն է տալիս, իսկ պարտվածների համար մարտական խաղեր է կազմակերպում, որին հենց ինքն էլ սկսում է մասնակցել: Հենց այս խաղերը դիտելիս է, որ Ավագը հասկանում է, թե հանձինս Տորքի, ինչ հակառակորդի հետ պետք է շուտով մենամարտի :
«Ես արժանի չեմ,-ասաց Ավագը,- Քանի որ մեր մեջ կա հզոր Տորքը. Նա բարձր է կանգնած ամեն նախանձից, Այդ երևաց հիմիկվան խաղից. Սա մարմնեղեն չէ, այլ ժայռից կազմված, Կամ թե` ո՞վ գիտե` մա՞րդ է, թե` ա՞ստված. Մենք պաշտել միայն կարող ենք սըրան, Եվ ոչ թե դառնալ ախոյան մրցման»: Մեր կարծիքով, Հայաստանի ամեն մի նահանգ ունեցել է իր էպոսն ու իր էպոսի Մեծ Ծռերը: Ցավոք, մեզ հասել է միայն Սասնա Տան էպոսը, սակայն վստահ ենք, որ եղել է և՛ Սյունյաց Տան էպոս, և՛ Անգեղ Տան էպոս, և՛ Վանա Տան էպոս և այլն: Հատկապես Վանա Տան էպոսի գոյությունը հաստատում է այն փաստը, որ «Սասնա Ծռեր» էպոսի մեծ Ծուռ Սանասարն իր տիեզերական հրեղեն ձին ու հրեղեն Թուր Կեծակին ստանում է Վանա ծովի հատակից, Ափսոս մեր Էպոսը չէ պահպանվել
_________________ Мир всем
|
|