Ես պայուսակիցս հանեցի վերջերս բավականին թանկ գնով ձեռք բերած կավե սալիկս ու ցույց տվեցի Մենեսին. - Նայիր,- բարեկամիս ուշադրությունը հրավիրեց սալիկի վրա [1],- սա Աքքադից անցնելիս մեծ կաշառքով ձեռք բերեցի Նարամ-Սուեին գրագիրներից մեկից: Սա Էլամի ու Աքքադի դաշինքի և փոխօգնության պայմանագրի պատճեն է: Այն սկսվում է աստվածներին ուղղված կոչով, որից հետո Աքքադի ու էլամի երեսունյորթ աստվածներ վկա են համարվում այս պայմանագրին: Հետագայում պատմվում է այն մասին, որ Նարամ-Սուենը թանկարժեք ընծաներով մի պատվիրակություն է ուղարկել Էլամ, որտեղից այն հետ է եկել` բերելով Կուտիկ-Ինշուշինակի և աղջկան, որին հենց այս սալիկի վրա արված գրվածքով հայրը պտղաբերություն է ցանկանում, և նրա բանակի մի մասին: Իսկ այս կողմում,- ես շուռ տվեցի սալիկը,- փոխադարձ երդումներից ու բարեկամության սովորական հավաստիացումներից հետո տրվում են պայմանագրի գլխավոր խոսքերը. “Նարամ-Սուեին թշնամին իմ թշնամին է, Նարամ-Սուենի բարեկամն իմ բարեկամն է”: Ես բավականին թանկ վճարեցի այս սալիկի համար, Մենես,- ավելացրի ես ու նայեցի բարեկամիս,- սակայն իմ կարծիքով դա դրան արժեր: Փաստորեն կրկին Աքքադը, որի ձեռքի տակ է Մեծ Անապատը ու Էլամը` իր կատաղի լեռնեցիներով, միավորվում են: Սա վտանգավոր է նույնիսկ Եգիպտոսի, էլ չեմ էլ ասում մեր` Արարտայի, համար:
Մենեսը ձեռքիցս վերցրեց սալիկը և սկսեց ուշադիր ուսումնասիրել այն: Որոշ ժամանակ անց նա սալիկը դրեց սեղանին և լուռ ու մտախոհ տեսքով հետ ընկավ գահվորակի վրա: - Այնպես որ, Մենես ջան, իրավիճակը կրկին լրջանում է: Դրա համար էլ ես պատրաստվում եմ կրկին վերադառնալ Կորճայք: Որդիս, հետևելով ռազմիկի ավանդույթներին, ընտանիք չի կազմել և այժմ վաղուց ի վեր ինձ հոգեորդի է հռչակել,- ինձնից անկախ ժպտացի այդ տարօրինակ իրավիճակի վրա,- ու բոլորին հայտարարել է, որ հեռավոր ճամփորդությունից վերադարձող իր հոգեորդին հաջորդելու է իրեն: - Վատ չի՜…,- ձգեց Մենեսը,- ես էլ, սակայն, այստեղ որոշ տարօրինակ բաներ եմ նկատել,- նախկին թեմային վերադարձավ Մենեսը,- Մեծ Անապատում մշտապես թափառող իմ գործակալները վերջերս սկսել են ինձ հայտնել, որ Անապատի զավակների մեջ սկսել է տիրել հին ժամանակների ոգևորությունը: Նրանք այժմ մի տեսակ հոգևոր թմբիրով են բռնվել: Չգիտես ով տարածել է, որ Շարուքենը կենդանի է և այժմ կրկին կառավարում է Աքքադում` ինչպես հին ժամանակներում, իր մոտ հավաքելով և մարտի կոչելով իր ցեղակիցներին: - Դրանք հաստատ Նարամ-Սուենի արածները կլինեն: - Իհարկե, էլ ո՞ւմ…: Սակայն մի բան այժմ հաստատ է, որ Մեծ Անապատը կրկին մտել է շարժման մեջ: Անապատի որդիները միշտ էլ նեղվում էին միջոցների սղությունից ու իրենց արագ բազմացումից, որն այս տարիներին կրկին սկսել է նրանց հանգիստ չտալ: Դրա համար էլ այժմ նրանք, ինչպես և առաջ, ձգտում են տարածվել շրջակա երկրներում: Դե եթե դրան գումարենք էլ նաև նրանց կույր հավատը ամեն մի գերբնականի նկատմամբ ու Նարամ-Սուենի ճարպիկ դրդումները, կարելի է ասել, որ շուտով սա իր պապի բանակից ոչ փոքր բանակ կունենա… - Նա վերականգնել է նաև Հատուկ գունդը… - Դե այն երբեք էլ չէր վերացվել, ուղղակի Շարուքենից հետո անուշադրության էր մատնվել ու ինչ անպետք թափթփուկ ասես, որ այնտեղ չհավաքվեց: Սակայն այժմ Նարամ-Սուենը շատ խիստ է դրել այդ հարցը և իմ կարծիքով ներկայիս նրա Հատուկ գունդը ոչնչով չի զիջում իր պապինինին: Նույնն է մնացել նաև Հատուկ գնդի թիվը, քանի որ Շարուքենի սահմանած թիվը ընկալվել է որպես մի տեսակ սրբազան չափ: - Ես տեսա դրանց Աքքադից անցնելիս,- ասացի ես,- տեսա նաև նրանց հետ քայլող Նարամ-Սուենին, որը, ընդօրինակելով իր պապի երիտասարդական հնարքները, այժմ իրեն բոլորի հետ շատ հասարակ է պահում ու դրանով մեծապես գրավում է Անապատի որդիների դյուրահավատ սրտերը: - Բացի դրանից, սա, ի տարբերություն իր նախորդների, ընդհանրապես ավելի խորամանկ ու հավասակշռված ներքին քաղաքականություն է վարում: Օրինակի համար վերջ է տվել մասսայական մահապատիժներին ու ցցահանումներին, որով իր կողմն է գրավել շատերի սրտերը: Պատկերացնո՞ւմ ես,- շարունակեց բարեկամս,- վերջին երկու տարում մահապատժի ենթարկվածների թիվը չի անցնում մեկ տասնյակից: Իսկ առա՞ջ… - Խելքի մո՜տ է…: Բացի դրանից, սրանով էլ նմանակելով իր պապին, նա մի երկար մորուք է թողել, որն արդեն հասնում է կրծքից ներքև: Եթե դրան գումարենք նաև նրա աժդահա հասակն ու հաղթանդամ կառուցվածքը, իրոք որ նմանությունն պապի հետ ամբողջականանում է, մի հանգամանք, որը մեծ հույսեր է վառում իր ցեղակիցների սրտում… - Սակայն այդ ոգևորությունը կարող է արագ հանգել, եթե սա չբավարարի իր ցեղակիցներին: Հա, էլի ինք իրեն կենդանի աստված հռչակի, հասկացանք, բայց նա ինքն էլ է հասկանում, որ այս ոգևորությունը երկար չի տևի, դրա համար էլ շուտով նա իր ցեղակիցներին արշավի կհանի,- լուրջ տեսքով վրաս նայելով` ավելացրեց Մենեսը: - Եվ իհարկե նրա հարվածը չի ուղղվի դեպի Էլամ, քանի որ այն այժմ իր դաշնակիցն է, չի գա նաև ձեր վրա, քանի որ դուք չափազանց հեռու եք ու բացի այդ նա ձեզ հետ նաև կիսելու առանձնապես բան էլ չունի: Մնում ենք մենք…: Այո, Մենես, այս ամենը ես վաղուց եմ մտածել: Սակայն այդ ամենի մասին տեղյակ են նաև Արարտայում և անհրաժեշտ միջոցներ արդեն ձեռնարկվում են: Մերոնց շարքերում միայն մեկ ռազմիկ է պակասում, նա էլ շուտով կգրավի իր տեղը,- ես չդիմացա ու ոտքի կանգնեցի,- և դեռ թող փորձի մի այդ իժի ծնունդը Հայաստանի մի մազին դիպչել…, ես դրան կուղարկեմ ուղիղ իր նախնիների մոտ…
________________________ [1] Այստեղ խոսվում է Աքքադի և Էլամի դաշնագրի մասին: Դաշնագրի սալիկը գտնվել է Սուզայի պեղումների ժամանակ և այժմ պահվում է Լուվրի հավաքածույում:
_________________ Приходите в мой дом...
|