Изменить размер шрифта


Начать новую темуНаписать комментарии Страница 2 из 3   [ Сообщений: 45 ]
На страницу Пред.  1, 2, 3  След.
Автор Сообщение
 Заголовок сообщения: Re: Հայոց լեզվով գրքեր Մեսրոպ Մաշտոցից 4 դար առաջ
СообщениеДобавлено: 19 сен 2015, 19:56 
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 09 июл 2013, 14:19
Сообщений: 9575
Վաղ քրիստոնեական եկեղեցին հատուկ օրենքներ էր սահմանելի աղվե­սադրոշմ դնել այն մարդու ճակատին, որը կմեղադրվի աղանդավորության մեջ, կտրել այդպիսիների ձեռքի և ոտքի ջլերը։ Նման դաժանության պայմաններում այլևս անկարելի էր հեթանոսական որևէ բան պահել։

Հարց է առաջանում, եթե իրոք եղել են նախամաշտոցյան գրեր, ապա ի՞նչ տեսակի գրեր են եղել նրանք գաղափարագրեր, սեպագրեր, թե ներկայիս գրի այլ տեսակներ։ Այս հարցին հայագիտության մեջ տարբեր պատասխան է տրվել։

Պրոֆ. Ք. Պաականյանը գտնում է, որ Մեսրոպ Մաշտոցից առաջ գործ են ածվել դանիելյան կոչվող գրերը, որոնք, ինչպես հայտնի է, բերվեցին Վռամշապուհի ցուցմունքով և Մաշտոցի դպրոցում երկու տարի (կամ երկու ամիս) պարապեցին նրանով։ Մովսես Կաղանկաավացու «Պատմության» թարգմանու­թյան ծանոթագրություններից մեկում պրոֆ. Պատկանյանն այս մասին հետևյալն է գրում. «Ճիշտ է այն կարծիքր, որի համեմատ Մաշտոցը ոչ թե գտավ հայկական այբուբենը, այլ արդեն եղածը, բայց ընդհանուրի կողմիը չօգտագործված դանիելյան հայկական այբուբենը կաւոարելագործեց»։ Նույն կար­ծիքն են հայտնել նաև ակադ. Մ, Բրոսեն, պրոֆ, Հ. Հյուբշմանը, Լ, Մելիքսեթ–Բեկը և ուրիշներ։

Կորյունը՝ Մաշտոցի աշակերտը, դանիելյան գրերի ծագման մասին խո­սելիս, հետևյալ տեղեկությունն է տալիս։ Այդ գրերը, ասում է նա, «Յայլոց դպրութեանց թաղեալ և յարուցեալ դիպեցան», այսինքն՝ «ուրիշի դպրություններից թաղված և հարություն առած գտնվեցին»։ Բնագրային ուսումնասիրու­թյունները պարզել են, որ վերև բերված Կորյունի բնագրում գրչական երկու սխալ գոյություն ունի. «թաղեալ» բառն ուղղվում է «քաղեալ» և «յարուցեալ»–ը՝ «յանկուցեալ», որով բոլորովին այլ նշանակություն է ստանում այս նախադասությունը: Նոր իմաստով այն կարելի է թարգմանել՝ դանիելյան գրերը «քաղված էին այլ դպրությունից և հարմարեցված», այլ խոսքով ասած հայկական գրեր չէին։

Ինչ վերաբերում է մաշտոցյան գրերի ծագման հարցին, ապա անվիճելի է, որ նրանք ինքնատիպ գրեր են, ստեղծված մասնավորապես իր ժամանակի ամենից զարգացած հունական գրերի ձևով և սկզբունքով։ Այսպիսով, հին հայկական գրերը դանիելյան գրեր համարելու վարկածը չի հիմնավորվում։

Մկրտիչ էմինն իր «Об армянском алфавите» խորագրով հոդվածում այն կարծիքն հայտնել, որ Մաշտոցից առաջ Հայաստանում գործ է ածվել հիերոգլիֆ գրություն, որի նշանագրերի մի մասը մնացել է քերականական բովան­դակությամբ ձեռագրերու՝ «Նշանագիրք իմաստնոց» ընդհանուր վերնագրի տակ: Հ. էմինը այդ նշաններից 84-ը հրատարակել է նշված հոդվածի հավելվածում։ Այդ նշանագրերը հետագայում հրատարակել են ուրիշները:

Հանգուցյալ պրոֆ. Հ. Աճառյանը հանգամանորեն ուսումնասիրելով հայկական ձեռագրերում ընդօրինակված այդ նշանագրերը, ցույց է տվել, որ նրանց մեջ կան այնպիսիք, որոնք ստեղծված են ուշ դարերում մաշտոցյան գրերի հի­ման վրա: Տարիներ առաջ մենք ևս բաժանել էինք Աճառյանի այս կարծիքը՝, սակայն հետագայում մեզ հայտնի դարձավ «Նշանագիրք իմաստնոց» այն­պիսի մի ցանկ, որի պարունակած նշանագրերի մեջ մեծ թիվ են կազմում գաղափարանշանները և զգալի տարբերվում են «Նշանագիրք իմաստնոցի» մյուս՝ Կիլիկյան ցանկում եղածներից։ Հետագայում մենք վերանայեցինք մեր նախ֊կին տեսակետը և հնարավոր համարեցինք, որ ցանկի որոշ գաղափարանշաններ կարող են լինել հայ մեհենական գրության նշանագրերից։ Այս մասին մանրամասը կխսվի «Նշանագիրք իմաստնոց» գլխում։ Ակադ. Հ. Օրբելին ենթադրում էր, որ հայկական ներկա գրերից առաջ Հա­յաստանում գործ են ածվել արամեական նշանագրերը։ Նրա կարծիքով, Սևանա լճի մոտ գտնված արամեական երկու արձանագրությունները գրված են արամեական գրերով, բայց հայերեն լեզվով։ Գտնված այդ երկու արձանագրություն­ները, գրում է նա, որոնք «գրված են արամեական նշանագրերով, պիտի կարդացվի հայերեն»։ Նշված արձանադրությունների վերծանությունը, սակայն, չհաստատեց մեծանուն ակադեմիկոսի ենթադրությունը, պարզվեց, որ և գիրն է անրամերեն, և լեզուն։

Ենթադրություններ են եղել, որ նախամաշտոցյան կարող է լինել մի քանդակապատկերի պարունակած գրությունը, որ հրատարակել է Գ. Լևոնյանը։ Քանդակապատկերում երևում է պատվանդան վրան դրված եզան գլուխ, որը լիզում է իր կաշին։ Պատվանդանի երկու կողմերում պատկերված է մի թագա­վոր և մի թագուհի, որոնք երկրպագում են եզանը։ Նրանց ձեռքում կան կա­պուկներ, որ նվեր են բերել աստծուն։ Թագավորի և թագուհու կողքերին շար­ված են իրենց վեց երեխաները։ Չորս փոքրիկ կճուճներ դրված են արկղաձև պատվանդանի վրա։ Ահա այս քանդակապատկերի ներքին կողմում բերված է երկու տող դրություն, որի տառերի մեծ մասը հայերեն է։ Պարզ կարելի է տես­նել ուղղագիծ դրված մեծատառ «Ա», «Մ» «Ս» տառերը ու անծանոթ այլ տա­ռեր։ Եզան պաշտամունքը, թագավորի առկայությունը հիմք են աալիս կար­ծելու, որ այդ գրերը կարող են և լինել հայկական հեթանոսական շրջանի։ Սա­կայն հնագրական մեր ուսումնասիրություններից պարզվեց, որ այն կեղծիք է. կեղծարարը, ինչպես երևում է, չի իմացել, որ հին հայկական գրերը ուղղագիծ ձև չունեն, և այդ էլ մատնում է իրեն։ Ենթադրություններ են եղել նաև մեհենական գրության նմուշ լինի Ցոլակերտի ( Դաշբուռունի) քառաժայռի վրա քանդակված նշանագրերը, որը հրատարակել է պրոֆ. Խ. Սամուելյանը։ Այդ նշանագրերն իրենց ձևերով շատ են նմանվում Սյունքրի ժայռապատկերներին։

Մենք այն կարծիքն ունենք, որ Հայաստանում նախաքրիստոնեական շրջանում գոյություն է ունեցել մեհենական մատենագրություն գաղափարագիր նշանագրերով։ Դարեր շարունակ Հայաստանում գործ է ածվել այդ գիրը և նրա­նով ստեղծվել հին հայկական մատենագրությունը։ Քրիստոնեությունը Հայաս­տանում պաշտոնական ճանաչում գտնելուց հետո վերացվել է մեհենական դպրությունը և ասպարեզ տրվել հունական և ասորական նշանագրությանը։

Նախամեսրոպյան շրջանի Հայաստանում եղել է դպրոց և մատենագրու­թյուն։ Այդ անվիճելի է։ Փավստոսը վկայում է, որ Ներսես Մեծը (353—373 թթ.) դպրոցներ էր բաց անում Հայաստանում, ուր դասավանդում էին հունարեն և. ասորերեն (հավանական է՝ հունարեն և ասորերեն տառանիշերով), «Կարգէր ի տեղիս տեղիս դպրոցս յունարէն և ասորերէն գաւառս Հայոց»։

Մեր ընդդիմախոսներից ոմանք իրենց աշխատությունների մեջ անարդա­րացի քննադատել են մեզ, որ իբրև, թե մենք խոսելով նախամաշտոցյան մատենագրության մասին, ասել ենք, որ այն «շատ զարգացած է եղել»: Իրակա­նում, մեր գնահատականը նախամաշտոցյան մատենագրության մասին եղել է չափավոր։ Ավելորդ չենք համարում բերել տարիներ առաշ մեր տված գնահա­տականը «Նախամեսրոպյան հայկական գրականության հարցը» հոդվածից, որը հաճախակի հղում են մեր քննադատները. «Համարձակ կարելի է պնդել, որ Հայաստանում 5-րդ դարից շատ առաջ գոյություն է ունեցել հայերեն գրակա­նություն։ Այդ գրականությունը մեհյանների տակ թաղվեց: Նա քրիստոնեու­թյուն մեծ զոհերից մեկն է» Այստեղ, ինչպես կարելի է տեսնել, ոչ մի խոսք չկա հեթանոսական մատենագրությանը շատ զարգացած լինելու մասին։

Քննադատելով այն մարդկանց, որոնք հայոց վաղ շրջանի մատենագրու­թյան բացակայությունը բացատրում են հաճախ կրկնվող պատերազմներով և նշանագրերի բացակայությամբ, Խորենացին համարում է այդ անարդարացի, քանի որ «...զտանին և միջոցք լեալ պատերազմացն, և գիր Պարսից և Յունաց, որովք այժմ գիւղից և. գաւառաց, ևս և իւրաքանչիւր տանց աոանձնականութեանց, և հանուրց հակառակաթեանց և դաշանց այժմ առ մեզ գտանին անբաւ զրուցած մատեանք, մանաւանդ որ ի սեպհական ազատութեան պայազատութիւն»։ Խորենացին, ինչպես տեսնում ենք, նշում է ոչ թե որոշ մատյանների, այլ «անթիւ զրուցած մատեանների» մասին։ Դիոդորոս Սիկիլիացին (մ. թ. ա I դար.) հայանում Է, որ Հայաստանի թա­գավոր Երվանդը (Օրոնտեսը) Եվմենին ուղարկած նամակը գրածէ եղել ասորերեն:

Այս տեսակետից ուշագրավ Է հունատառ հայերեն մի գրություն, որ պահպանվել Է Երուսաղեմի պատրիարքարանի մատենադարանի N 1297 ձեռագրում։ Այս բնագրում հայոց լեզվի հնչական արժեքներին համապատասխանող այն­պիսի տառեր են ստեղծվել, ինչպիսիք չկան հունարենում։ Բերում ենք այղ բնագիրր մեր վերծանությամբ։ Այս գրությունը, որի մասին հանգամանորեն խոսելու ենք ներկա աշխա­տության «Ծածկագրությունն գլխում առիթ, Է տալիս մտածելու, թե արղյոք այն նախամաշտոցյան շրջանում հունարեն տառերի գործածության ավանդույթ չէ, որ հանգես է գալիս հետագայում մաշտոցյան գրերի ստեղծումից հետո։ Սեզ հայտնի է նաև Եզր կաթողիկոսի թողած արձանագրության մեջ հայկական տառերի հետ միասին հունարեն տառերի գործածությունը, ինչպես և Սամուել Անեցու ինքնագիր ձեռագրում, որը գտնվում է Զմմառի ձեռագրական հավաքա­ծուում, հունատառ հայերեն գրությունները և այլն։ Ավելորդ չենք համարում այստեղ բերել Երուսաղեմի պատրիարքարանի մի ձեռագրի հունատառ հայերեն հիշատակագրությունը, որը գրված է 1281 թվականին։

Այստեղ ուշագրավ է աչն, որ հայկական «Ղ» տառը հունարեն տրված է գամմայով, «աւ» հայկական «0» նշանակությամբ գործածված տառանիշը արված է ոչ թե օմիկրոնով, այլ օմեգայով։ Եվ, վերջապես, հայերեն «Յ» տառը տրված է հունական զետտա տառի մի տարբերակով։

Սիսիանի Սյունի վանքի 6—7-րդ դարերի հայկական արձանագրություններից մեկի վրա հունատառ հայերեն փորագրված Է հետևյալ արձանագրությունը. Բոլոր տառերն էլ հունարեն են, բացառությամբ «օ» տառից, որը բացա­կայում Է հունարենում։ Եթե հունական ազդեցությունից շատ հեռու Սյունյաց լեռնաշխարհում գտնվում Էին մարդիկ, որոնք իրենց հայերեն խոսքը գրի Էին առնում հունարեն տառերով, ապա այդ ավելի սովորական աետք Է լիներ Հայաստանի այն երկրամասերում, ուր նկատելի էր հունական ազդեցությունը։

Խորենացու տեղեկությունից հայտնի Է, որ Արշակի ձերբակալությունից հետո, երբ պարսից զորքը մտավ Հայաստան, Մերուժանը հրամայեց վառել Հայաստանում եղած հունարեն ձեռագրերը, որոնք, նրա կարծիքով, հայերին կա­պում էին հույների հետ: «Եւ զորս միանգամ գիրս գտանէր՝ այրէր, և. հրաման տայր մի ուսանել զդպրութիւն յունարէն, այլ զպարսիկ, և մի ոք իշխեսցէ յոյն խօսել կամ թարգմանել, այնպիսի ինչ պաաճառաւ, զի ամենևին մի, լիցի Հայոց ընդ Յունաց ծանօթութիւն և հաղորդութիւն»:

Այսպիսով, եթե մենք հանրագումարի բերելու լինենք վերը հիշված փաստերը, ապա կարող ենք ասել, որ 5-րդ դարի հայկական հարուստ մատենագրությունն ամայի անդաստանում չի ստեղծվել, այլ հիմնված է եղել հին հա­յերեն մշակված գրական լեզվի և անցյալի հարուստ մշակութային ժառանգության վրա: Հեթանոսական Հայաստանում գոյություն է ունեցել հայկական մե­հենական գիր և գրականություն. իսկ քրիստոնեությունը Հայաստանում ճա­նաչվելուց հետո մի դար շարունակ գործ են ածել հունարեն և ասորերեն տա­ռանիշերը։

Ա. Գ. Աբրահամյան, Հայոց գիր և գրչություն, Երևան, 1973, էջ13-26:


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Հայոց լեզվով գրքեր Մեսրոպ Մաշտոցից 4 դար առաջ
СообщениеДобавлено: 21 сен 2015, 14:28 
Администратор
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 24 фев 2012, 14:57
Сообщений: 46679
Откуда: Армения, Ереван
Рад сообщить, что завтра пройдет защита докторской моего друга Артака Мовсисяна по тема докторской - "Письменная культура Армении домаштоцского периода"...

_________________
Приходите в мой дом...


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Հայոց լեզվով գրքեր Մեսրոպ Մաշտոցից 4 դար առաջ
СообщениеДобавлено: 22 сен 2015, 00:15 
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 09 июл 2013, 14:19
Сообщений: 9575
Поделитесь новостями. ;)


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Հայոց լեզվով գրքեր Մեսրոպ Մաշտոցից 4 դար առաջ
СообщениеДобавлено: 22 сен 2015, 10:27 
Администратор
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 24 фев 2012, 14:57
Сообщений: 46679
Откуда: Армения, Ереван
Я уверен, что все пройдет с блеском!

_________________
Приходите в мой дом...


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Հայոց լեզվով գրքեր Մեսրոպ Մաշտոցից 4 դար առաջ
СообщениеДобавлено: 22 сен 2015, 15:11 
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 09 июл 2013, 14:19
Сообщений: 9575
Ждём. :)


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Հայոց լեզվով գրքեր Մեսրոպ Մաշտոցից 4 դար առաջ
СообщениеДобавлено: 23 сен 2015, 19:13 
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 09 июл 2013, 14:19
Сообщений: 9575
Вот и всё, молодец Артак. :)
Интересно, а после этого в учебниках напишут, что Маштоц только лишь воссоздал армянский алфавит?


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Հայոց լեզվով գրքեր Մեսրոպ Մաշտոցից 4 դար առաջ
СообщениеДобавлено: 24 сен 2015, 10:27 
Администратор
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 24 фев 2012, 14:57
Сообщений: 46679
Откуда: Армения, Ереван
Не знаю, не знаю - в любом случае, от всего сердца поздравляю Артаку с этим прекрасным успехом :) Уверен, это не только его частный успех, но и успех всей нашей науки!

_________________
Приходите в мой дом...


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Հայոց լեզվով գրքեր Մեսրոպ Մաշտոցից 4 դար առաջ
СообщениеДобавлено: 25 сен 2015, 01:13 
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 09 июл 2013, 14:19
Сообщений: 9575
Согласен.


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Հայոց լեզվով գրքեր Մեսրոպ Մաշտոցից 4 դար առաջ
СообщениеДобавлено: 15 дек 2015, 00:50 
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 09 июл 2013, 14:19
Сообщений: 9575
​Մինչև Մաշտոցը Հայկական լեռնաշխարհում 4 տեղական և 7 ներմուծված
գրային համակարգ ենք ունեցել. Արտակ Մովսիսյան


«Անկախը» նախամաշտոցյան գրերի մասին հարցազրույց է ունեցել պատմաբան Արտակ Մովսիսյանի հետ:


- Պարոն Մովսիսյան, վերջերս պաշտպանեցիք «Հայաստանի գրավոր մշակույթը նախամաշտոցյան ժամանակաշրջանում» թեմայով դոկտորական ատենախոսությունը: Ինչո՞վ էր պայմանավորված թեմայի ընտրությունը և ի՞նչ գիտական նորույթ եք ներկայացրել հանրությանը:

- Պայմանավորված էր գիտական հետաքրքրություններիս շրջանակով: 1997-ին պաշտպանեցի թեկնածուական ատենախոսությունս, թեման Վանի թագավորության մեհենագրությունն էր: Հետագայում շարունակեցի և 2003-ին երկու մենագրություն հրատարակեցի` «Հայկական մեհենագրություն» և «Նախամաշտոցյան Հայաստանի գրային համակարգերը»: 2006 թ. և 2007 թ. նույն թեմայով մենագրություններ հրատարակեցի անգլերեն ու ֆրանսերեն: Հետագա տարիներին նաև առանձին հարցերի հոդվածներով անդրադարձա: Այդ բոլորը հանրագումարի բերելով` ներկայացրեցի որպես ատենախոսություն՝ «Հայաստանի գրավոր մշակույթը նախամաշտոցյան ժամանակաշրջանում»: Կարևոր էր նախ և առաջ ամբողջ նյութի հավաքումը և համակարգումը, որը մեզանում, ցավոք, վաղուց չէր արվել: Գիտեք, հայագիտության մեջ տասնամյակներ շարունակ բանավեճ ընթացավ` նախամաշտոցյան գիր եղե՞լ է, թե՞ չի եղել: Ցավոք սրտի, այս մոտեցումը բացարձակ արդարացված չէր: Մի կողմ էին թողել ամբողջ հնագիտական նյութը, որն այսօր մի քանի հազար արձանագրություն է կազմում, և տասնամյակներ շարունակ քննարկում էին, թե Խորենացու, Կորյունի կամ մեկ այլ մատենագրի այս կամ այն բառը ինչպես է պետք հասկանալ, և ըստ այդմ` եղել է, թե չի եղել նախամաշտոցյան դպրություն: Սա անպտուղ բանավեճ էր և ըստ էության ոչ մի տեղ չտարավ, մինչդեռ հսկայական թվով չուսումնասիրված արձանագրություններ կային և կան: Նախ` պետք էր դրանք համակարգել, ինչն իմ աշխատանքներում փորձեցի անել: Ի վերջո, նախամաշտոցյան դպրության մասին, բացի արձանագրություններից, ունենք երկու շատ կարևոր փաստարկ: Մեկը դպրության աստծո հիշատակությունն է հայոց նախաքրիստոնեական դիցարանում, և երկրորդը` հայոց լեզվի վիճակը V դարում: Ըստ վիճակագրական հաշվարկների` լեզուն, որը գրավոր մշակման չի ենթարկվում (այդ թվում նաև բարբառները), ունենում է առավելագույնը 7-8 հազար բառապաշար: Մինչդեռ, ըստ Ջահուկյանի, գրաբարը ոչ վերջնական հաշվարկներով 60 հազարից ավելի բառապաշար ունի: Եվ այն, որ օտար գիտնականները հայալեզու Աստվածաշունչը գնահատել են իբրև «թարգմանությունների թագուհի», պատահական չէր: Նման թարգմանություն արվեց այն բանի շնորհիվ, որ ունեինք դարերով մշակված գրավոր լեզու:

- Այսինքն՝ հայ գրականության ոսկեդարը հնարավոր չէ՞ր լինի, եթե մինչ այդ գրավոր մշակույթ չունենայինք:

- Միանշանակ: Համենայն դեպս՝ ոչ այդ մակարդակի: Օրինակով հիմնավորեմ: Նախկինում հետևում էի քրդական «Ռյա թազա» պարբերականին: Այստեղ հայերեն 10 տողանոց տեքստին համապատասխանում էր քրդերեն 15-16 տողանոցը: Պատճառն այն է, որ քրդերը բավականաչափ մշակված գրավոր լեզու չունեն, այդ պատճառով մի երևույթը բացատրելու համար մի քանի բառ է օգտագործվում: Մշակված լեզուն լակոնիկ է: Ի դեպ, գրաբարով և աշխարհաբարով գրված տեքստերն էլ են տարբերվում. գրաբարն ավելի լակոնիկ է: Բնականաբար, նման լեզուն չի կարող դարերով մշակված չլինել:

- Պարոն Մովսիսյան, իսկ որքանո՞վ են տեղին այն մտավախությունները, թե նախամաշտոցյան գրերի առկայությունը նսեմացնում է Մեսրոպ Մաշտոցի վաստակը:

- Բացարձակապես անհիմն մտավախություն է: Նախամաշտոցյան դպրության հայտնաբերման առաջին ջատագովներից մեկը հենց Մաշտոցն էր: Մաշտոցն ինքն էլ գիտեր, որ ունեցել ենք հնագույն գրեր, և դրանք գտնելու սրտացավ առաջամարտիկներից էր: Երբեք չի կարելի հակադրության մեջ դնել նախամաշտոցյան դպրության հարցը Մաշտոցի վաստակի հետ: Մանավանդ որ ունենք այսպիսի իրավիճակ. հայկական մեհենագրությունը, որ օգտագործվել է մինչև 301 թվականը, ունեցել է 200-300 նշան, այսինքն՝ դա բառավանկային համակարգ էր: Իսկ Մաշտոցի ստեղծած այբուբենը որակապես նոր համակարգ էր, 36 նիշանոց այբուբեն, որն աշխարհի ամենակատարյալ այբուբեններից է:

- Փաստորեն, կարելի է ապացուցված համարել, որ մինչև քրիստոնեության ընդունումը որոշակի գրային համակարգ ենք ունեցել:

- Այո: Եվ 301-ին այդ գիրն արգելվեց որպես նախորդ կրոնի բաղկացուցիչ: Ագաթանգեղոսն այդ մասին վկայում է. Վաղարշապատում որոշում կայացվեց գնալ և առաջինը կործանել Անահիտ դիցուհու մեծ մեհյանը Արտաշատում, ճանապարհին, սակայն, մտան և կործանեցին Տիր աստծո տաճարը: Ցավալի է, որ առաջինը կործանվեց հենց դպրության աստծո տաճարը: Այստեղ այն խորհրդանշական երևույթն էլ կա, որ հին աշխարհում գիրը համարվում էր սրբազան երևույթ և կրոնի բաղկացուցիչ մասն էր: Հաճախ, երբ մերժվում էր կրոնը, մերժվում էր նաև նրա գիրը: Դա էլ տեղի ունեցավ: Եթե մերոնք այդքան ֆանատիկոս չլինեին, կարող էին գիրը պահպանել: Մեզ մոտ քրիստոնեության ընդունումն ուղեկցվեց ավերածություններով, մինչդեռ Հունաստանում, Հռոմում դա չեղավ: Մերոնք ավերում էին, բայց նույն հիմքի վրա նույնն էին կառուցում: Ի՞նչ իմաստ ուներ, եթե կարելի էր, միայն սիմվոլիկ նշանները փոխելով, գործածել նոր նշանակությամբ:

Изображение

Համոզված եմ, որ Դանիել եպիսկոպոսի մոտ պահպանված գրերը հենց հայկական մեհենագրերն էին: V դարի ոչ մի պատմիչ չի ասում, թե դանիելյան գրերը քանի նիշից էին բաղկացած: Ինչո՞ւ: Մտածելու տեղիք է տալիս: Ղազար Փարպեցու մոտ կա մի հետաքրքիր տեղեկություն: Ասում է, երբ բերեցին դանիելյան գրերը, դրանք պետք է դասավորեին հունական այբուբենի հերթականությամբ: Դրա համար Սահակ Պարթևը Մաշտոցին չորս աշակերտ տվեց, այսինքն՝ գործել է հինգ հոգանոց հանձնաժողով` Մաշտոցի գլխավորությամբ: Եվ երբ դժվարություններ էին ունենում՝ դիմում էին Սահակ Պարթևին, որը հունարեն ավելի լավ գիտեր, քան հունաց աշխարհի շատ իմաստուններ: Տեսեք, եթե դանիելյան գրահամակարգը 22, 24 կամ 29 նիշ ունենար, ինչպես երբեմն ենթադրվում է, հունական այբուբենի նմանությամբ դասակարգելը Մաշտոցի համար խնդիր չէր լինի. նա փայլուն էր տիրապետում հունարենին: Բայց հինգ հոգով աշխատում էին ու հարկ եղած դեպքում դիմում Սահակ Պարթևի օգնությանը: Սա նշանակում է, որ դա բարդ գրային համակարգ է եղել: Պատահական չէ, որ V դարի պատմիչները դանիելյան գրերի թիվը չեն նշում. սեպագիր և հիերոգլիֆիկ գրային համակարգերում մի նշանը կարող է օգտագործվել և՛ որպես գաղափարանշան, և՛ հնչյունային նշան, և՛ դետերմինատիվ՝ այլ բառերի համար: Սա շփոթ է առաջացրել. երեք կիրառություն ունեցող նշանը համարել մեկ, երկո՞ւ, թե՞ երեք միավոր:

- Պարոն Մովսիսյան, մինչև 301-ը ի՞նչ գրային համակարգեր ենք ունեցել ու որքանով են դրանք վերծանված հիմա:

- Մեր մեհենագրությունը սկսվում է ժայռապատկերներից, հնագույն գաղափարանշաններից: Այստեղ մի լուրջ խնդիր ունենք: Վաղ բրոնզե դարից` Ք.ա. XXXV-XXIV դարերից, ունենք 1000-ից ավելի հնագիտական նյութեր, որոնց վրա այս նշանները պահպանվել են: Բայց դրանք վերծանված չեն, ուստի չենք կարող ասել` դրանք արդեն հնչյունային գի՞ր են, թե՞ դեռևս զուտ գաղափարանշանային համակարգ: Ք.ա. XXIV-IX դարերը գծային գրերի փուլն են: Այս շրջանից ունենք 300-ից ավելի արձանագրություն, որոնք ևս վերծանված չեն: Այնուհետև, ունենք Վանի թագավորության մեհենագրությունը, որը բաղկացած է մոտ 300 նշանից, գրվել է աջից ձախ և վերից վար ուղղություններով: Այս շրջանից մեզ հասած հնագիտական իրերի թիվը մոտ 1800 է: Վանի թագավորությունից հետո բավականին քիչ նյութ է մեզ հասել: Խնդիրն այն է, որ մեհենագրերը գրվել են շատ փափուկ գրանյութի վրա, որը չի պահպանվել: Արտաշատի պեղումների ժամանակ, օրինակ, ավելի քան 8000 կնքադրոշմ է գտնվել, և ոչ մի փաթեթ: Այսպիսով, մինչև 301 թ. գիր ունեցել ենք, որն արգելվելուց հետո վերածվել է մոգական նշանների` հմայագրերի: Մատենադարանում մեծ թվով հմայական բնագրեր են պահպանվում: Ունենք չվերծանված մի սեպագիր համակարգ ևս՝ հայտնի երեք արձանագրություններով, ինչպիսիք աշխարհի որևէ այլ տեղից հայտնի չեն: Մեհենագրերի գաղտնի գործածության օրինակ են նաև «Նշանագիրք իմաստնոց» ցանկերը: Երբ հեթանոսության վերադարձի վտանգը չկար, XII-XIII դարերից դրանք սկսեցին օգտագործվել որպես համառոտագրության նշաններ:

- Իսկ գրային համակարգերից որո՞նք են կիրառվել միայն Հայկական լեռնաշխարհում:

- Մեհենագրերը, գծային գրերը, բրոնզեդարյան նշանագրերը և դեռևս չվերծանված սեպագիր համակարգը միայն Հայկական լեռնաշխարհում են օգտագործվել: Դրան զուգահեռ Ք.ա. XV դարից մինչև Մեսրոպ Մաշտոցը ևս 7 գրային համակարգ ենք ներմուծել և օգտագործել: Դրանցից երեքը եղել են բառավանկային համակարգեր` խեթա-լուվիական հիերոգլիֆիկ համակարգը, ասուրաբաբելական սեպագիրը, Վանի թագավորության սեպագիրը, որը կարելի է համարել կես ներմուծված, կես տեղական, քանի որ ասորեստանյան սեպագիրը ներմուծեցին և էական բարեփոխման ենթարկեցին. մոտ 600 նշանից 180-ը վերցրեցին և կատարելագործեցին: Մյուս չորսը այբուբեններ են եղել՝ հունականը, արամեականը, ասորականը և միջին պարսկական կամ պահլավականը:

- Իսկ ի՞նչն է պատճառը, որ գտնված գրավոր արձանագրությունները քիչ են ուսումնասիրված:

- Դժվարանում եմ ասել, ինձ համար էլ է շատ անհասկանալի: Երբ սկսեցի թանգարաններից հավաքել այդ նյութերը, մեծ մասի վրա ուղղակի փոշի էր նստած, հրատարակված չէին: Ես հրատարակեցի 1500 նյութ: Այսօր տարածված միտում է, չեն ուզում սև աշխատանք անել, բայց քոփի փեյստ անելը գիտության ճանապարհը չէ: Երբ հավաքում, համակարգում և ուսումնասիրում ես, լրիվ ուրիշ արդյունք է ստացվում: Վանի թագավորության մեհենագրերի վերծանության բանալին ինձ հաջողվեց գտնել, երբ բոլոր նյութերը հավաքեցի: 300 նշաններից մոտ 60-ն արդեն վերծանված է: Ուղղակի շատ փոքր են տեքստերը, մեծ, ծավալուն տեքստերը ոչնչացել են, ուստի վերծանության գործը դանդաղ է ընթանում:


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Հայոց լեզվով գրքեր Մեսրոպ Մաշտոցից 4 դար առաջ
СообщениеДобавлено: 15 дек 2015, 09:40 
Администратор
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 24 фев 2012, 14:57
Сообщений: 46679
Откуда: Армения, Ереван
Молодец Артак, так держать - как хорошо, что имеем таких вот специалистов!

_________________
Приходите в мой дом...


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Հայոց լեզվով գրքեր Մեսրոպ Մաշտոցից 4 դար առաջ
СообщениеДобавлено: 15 дек 2015, 23:29 
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 09 июл 2013, 14:19
Сообщений: 9575
Это была очень больной темой и я от души рад, что Артак сумел защитить свою диссертацию и доказать, что до Маштоца у нас была армянская письменность.


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Հայոց լեզվով գրքեր Մեսրոպ Մաշտոցից 4 դար առաջ
СообщениеДобавлено: 15 дек 2015, 23:29 
Администратор
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 24 фев 2012, 14:57
Сообщений: 46679
Откуда: Армения, Ереван
Да, молодец Артак!

_________________
Приходите в мой дом...


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Հայոց լեզվով գրքեր Մեսրոպ Մաշտոցից 4 դար առաջ
СообщениеДобавлено: 10 янв 2016, 18:04 
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 09 июл 2013, 14:19
Сообщений: 9575
«… չէ ճշմարիտ այն, որ ընդհանրապէս կը կարծուի, թէ Հայք յառաջ զՄեսրոպ չունէին նշանագիր, ուստի և էին անմասն գրութենէ: Նայելով հանգամանաց հայերէն լեզուին յառաջ քան զՄեսրոպ՝ անհնար էր լեզուին առանց դպրութեան հասնել յայն աստիճան զարգացման՝ յորում կը գտնենք զնա ի հատակոտորս երգոց վիպասանաց, որոնց կատարեալ նմանութիւն է թարգմանչաց լեզուն»:
«Եթե հին վիպասանական հատակոտորներ ևս, որ հասած են մեզ, առնունք ի համարի՝ կստիպվինք ընդունել, թե մատենագրական շարումն սկսված էր ի մեզ հառաջագույն քան զգյուտ գրույն: Մի՞թե կսխալինք, եթե ասենք, թե դպրություն մեր գլխովին սկսավ բազմոք հառաջ, քան զգյուտ գրուցն: Վիպասանության մնացորդք՝ են ըստ բնութեան արդարև համազգիք ընդ լեզվին թարգմանչաց, ըստ նյութույն՝ հավանականապես հեթանոսական»:
- Ա. Մ. Գարագաշյանը

«Անկարելի է ընդունել, որ հայկական գրականությունը հանկարծ կարող էր կանգնել աշխարհի առջև կատարյալ ստեղծագործությամբ, ինչպես Աթենաս Պալլասը, որը դուրս է գալիս Զևսի գլխից՝ կատարյալ զինվածությամբ»:
- Վ. Բրյուսով


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Հայոց լեզվով գրքեր Մեսրոպ Մաշտոցից 4 դար առաջ
СообщениеДобавлено: 05 фев 2016, 09:41 
Администратор
Аватара пользователя

Зарегистрирован: 24 фев 2012, 14:57
Сообщений: 46679
Откуда: Армения, Ереван
Ըստ Արտակ Մովսիսյանի մինչմաշտոցային գրային համակարգերը սրանք են`

1. Վաղ պատակերագրություն` վաղ բրոնզե դարից`Ք.ա. XXXV-XXIV դարեր,
2. Գծային գրեր` Ք.ա. XXIV-IX դարեր,
3. Վանի թագավորության սեպագիրը` Ք.ա. IX-VII դարեր,
4. Վանի թագավորության մեհենագիրը` Ք.ա. IX-VII դարեր,
5. Հունականը` Հելլենիզմի սկզբից մինչև 405,
6. Արամեականը` Հելլենիզմի միջին հատվածում` Ք.ա. III – I դարեր,
7. Ասորականը` Ուշ հելլենիզմ Ք.ա. II – Ք.Հ. II դարեր,
8. միջին պարսկական կամ պահլավականը` III դար - 405:

Բացի սրանցից`

9. Հայաստանի երկրորդ սեպագիրը,
10. Առեղծվածային հսկայանշաններ:
Մաշտոցինը մեր նախնիների կիրառած 11-րդ գրահամակարգն է ...

_________________
Приходите в мой дом...


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
 Заголовок сообщения: Re: Армянский алфавит: Месроп Маштоц и 36 витязей его ордена...
СообщениеДобавлено: 06 авг 2017, 21:08 

Зарегистрирован: 05 янв 2014, 22:26
Сообщений: 9300
Lion :
"Моя позиция такова - как всегда считалось и недавно в своей докторской блестяще доказал Артак Мовсисян, до Маштоца армяне тоже имели письменность, однако Маштоц по сути своей серьезно реформировал дохристианскую армянскую письменность, буквы, в итоге, по сути своей, создав новый алфавит. Итак, глубокая реформа, что по сути означает новый алфавит."

****************

Уважаемый Лион , профессор Мовсесеан как доказал наличие дохристианской армянской письмености ? С помощью сказулек или археологическими артефактами ?


Вернуться к началу
 Не в сетиПрофиль  
 
Показать сообщения за:  Поле сортировки  
Начать новую темуНаписать комментарии Страница 2 из 3   [ Сообщений: 45 ]
На страницу Пред.  1, 2, 3  След.



Кто сейчас на конференции

Сейчас этот форум просматривают: нет зарегистрированных пользователей и гости: 6


Вы не можете начинать темы
Вы не можете отвечать на сообщения
Вы не можете редактировать свои сообщения
Вы не можете удалять свои сообщения
Вы не можете добавлять вложения

Найти:
Перейти:  
cron


Powered by phpBB © 2000, 2002, 2005, 2007 phpBB Group
610nm Style by Daniel St. Jules of Gamexe.net

Вы можете создать форум бесплатно PHPBB3 на Getbb.Ru, Также возможно сделать готовый форум PHPBB2 на Mybb2.ru
Русская поддержка phpBB