ԴԱՍԱԿԱՆ ՀԱՅԻ ԽՆԴԻՐԸ Արդեն ասվեց, որ Տարոնականության մեջ առկա է Աստվածահաղորդության խորհուրդը, որն, առաջին հերթին, նշանակում է՝ հաղորդակցում Աստծո կամքով մեր մեջ գործող Ցեղի ոգուն, որով պայմանավարված են մեր հոգեգծերը: Եվ որքան մենք հավատարիմ ենք Աստծուց մեզ տրված այդ հոգեգծերին, առաքինություններին, այնքանով հաղորդակից ենք իրեն: Սակայն, պատմության բերումով, հայությունն, իր ընդհանրության մեջ, մոռացության է տվել այն հոգեգծերը, որ տրված են եղել իրեն սկզբնական (դասական) վիճակում: Ահա՛ թե ինչո՛ւ, մեր դժբախտությունների հոգեբանական պատճառները փնտրելով այն տարբերության մեջ, որ ունի նոր ժամանակների հայը դասական, ամբողջական հայից, տարոնական ոգու առաջնորդները խնդիր էին դնում «գտնել դասական հայի հոգեգծերը և դաստիարակչորեն զանոնք հարազատել տալ ապրող հայ սերնդին»: Եվ հենց դա էր համարվում Հայոց ճակատագիրը փոխելու հիմնական միջոցը, ցեղային խառնվածքով օժտված նոր հայի կերտման առաջին քայլը: Դասական հային անվանեցին «տարոնական կամ տարոնատիպ»՝ որպես պատճառաբանում բերելով Տարոնին եւ տարոնածին հայերին վերագրվող, վերը արդեն թվարկած համահայկական արժեքներն ու համահայաստանյան գործերը: Որպես տարոնական հայի տիպար ներկայացվեց Մամիկոնյան հայը, որի մեջ անբաժան են ուժն ու բարոյականը՝ հզորության եւ սրբության զգացումները, եւ որի հմայիչ գաղափարատիպն էր նկատվում Վարդան սպարապետը: Զինվորագրվել Մամիկոնեից Ուխտին, քայլել Մամիկոնյանների ճամփով, Ցեղի և Հայրենիքի համար նրանց պես մեռնել ուզել ու մեռնել գիտենալ – ահա՛ թե ի՛նչ է պահանջում Տարոնականությունը, որի խնդիրը «հայ մարդու կաղապարումն է՝ ըստ Մամիկոնյան հայու պատկերի»: – Նմանվի՛ր Մամիկոնյան հային, որ զորավոր էր դեպի հայրենի երկիրն ու ցեղը տածած սրբազնության զգացումով եւ նրանց համար մեռնելու իր աննահանջ կամքով, – պատգամում է Նժդեհը: Տարոնականության առաջնորդները ակնկալում էին տըկարությունը հաղթահարած մի նոր սերունդ՝ վտանգի՛ սերունդ (վտանգն զգացող, կռահող և այն կանխող սերունդ), որը Մամիկոնյան հրաշունչ ռազմիկներից կսովորեր «ԱՊՐԵԼ ՈՒ ԳՈՐԾԵԼ ՄԻԱՅՆ Ա՛ՅՆ ԲԱՆԻ ՀԱՄԱՐ, ՈՐԻ ՀԱՄԱՐ ԱՐԺԵ ՄԵՌՆԵԼ, ԵՎ ՄԵՌՆԵԼ Ա՛ՅՆ ԲԱՆԻ ՀԱՄԱՐ, ՈՐԻ ՀԱՄԱՐԱՐԺԵՐ ԱՊՐԵԼ»: Վտանգված Հայրենիքի և Ցեղի համար մեռնելու վճռական կամք – սա՛ է տարոնական հայի գերագույն բարոյականը: Մեռնել, բայց չպարտվել, չտեսնել հայրենիքը պարտված, չտանել պարտության ամոթանքը – այսպիսի՛ն է Տարոնականության ռազմական բարոյականի օրենքը: Մեռնելո՛ւ կամք – դա աննպատակ մահվան կամ սոսկ նահատակության ձգտում չէ, այլ՝ Ցեղի ու Հայրենիքի համար հոժարակամ և արիաբար մեռնելու ներքին մղում, պատրաստակամություն: Այն մահվան սարսափն իր մեջ սպանած, ասել է՝ մահը հոգեբանորեն հաղթահարած մարդու վճիռն է՝ զոհաբերվելու Ցեղի բագինին, առանց որի հնարավոր չէ ո՛չ մի հերոսացում, ո՛չ մի հաղթանակ: «Գոյության իմաստը հասկանում են նրանք, ովքեր մեռնելու կամք ունեն»: Եվ այս առումով, Տարոնականությունը, Հայկ Ասատրյանի բնորոշմամբ, «ուսմունք չէ «բոլորի եւ ոչ ոքի համար», այլ միայն՝ ընտրյալների: Դա կանչ է՝ ուղղված միայն նրանց, ովքեր ընդունակ են բարոյական նորոգումի»: Դա ուսմունք է ա՛յն նախատեսված ընտրանու համար, որ «սրտի կսկիծով ապրում է տխուր ներկան և հոգու աչքով տեսնում երջանիկ ապագան»: * * *
_________________ Мир всем
|