Администратор |
|
Зарегистрирован: 24 фев 2012, 14:57 Сообщений: 46679 Откуда: Армения, Ереван
|
Ազգերը և նրանց ներքին բնույթը Մհեր Հակոբյան
Հայերը ապրել են Հայկական լեռնաշխարհում մարդկության գիտակցական պատմության սկզբից: Հայ ժողովուրդը աշխարհի հնագույն ժողովուրդներից մեկն է, որի մասին հիշատակությունները հանդիպում են արդեն մ.թ.ա. III հազարամյակի սկզբներով թվագրվող առաջին շումերական, աքքադական և էբլայական սեպագրերում են:
Անցած լինելով պատմական ուղու հինգ հազարամյակ` հայ ժողովուրդը հարևան ազգերի և պետությունների հետ ունեցել է ուժերի հավասարակշռության ամենատարբեր վիճակներ: Ընդ որում կարևոր է նշել, որ այն դեպքերը, երբ հայ ժողովուրդը եղել է անկման վիճակում, կազմում են իր անցած պատմական ուղու համեմատականորեն փոքր մասը` չորսից վեց հարյուրամյակ: Այս առումով կարծում ենք, որ կարևոր է թեկուզ և թռուցիկ կերպով քննարկման ենթարկել մեր ազգի անցած ուղին, նրա վերելեքներն ու անկումները, հասկանալու համար դրանց խորքային պատճառները, ինչն էլ հնարավորություն կտա առավել պարզ պատկերացնել մեր ազգի անցյալը, հասկանալ ներկան և փորձել կանխագուշակել ապագան:
Խնդիրը առավել պարզ պատկերացնելու համար վերլուծությունը արժե թերևս սկսել յուրաքանչյուր պետության անքակտելի ու կարևոր բաղադրիչներից մեկը հանդիսացող ազգային տարրի կամ, այլ խոսքերով ասած, ժողովրդի կազմի, կառուցվածքի և ներքին բովանդակության վերլուծությունից: Թույլ տանք մեզ ասել, որ ըստ ժամանակատարածային հարթությունում գոյատևելու և զարգանալու ունակության, այլ խոսքերով ասած` ըստ ամրության, մեծ հաշվով գոյություն ունեն 4 տիպի կամ խմբի ազգեր:
1. Ազգեր, որոնք իրենց մեջ ընդունելով օտար մարդկային սուբստատ, նրանց «մարսում» են և դարձնում լրիվ իրենցը, դրանով իսկ ամեն անգամ ավելի ու ավելի ուժեղանալով: Սրա տիպիկ օրինակ են չինացիները: Ընդ որում կարծում ենք, որ այս երևույթը բացատրվում է ոչ այնքան որևէ կոնկրետ ազգի մշակութային ուժով, թեև անկասկած այն ևս մեծ դեր ունի հիշատակված գործընթացում, որքան ազգի զբաղեցրած աշխարհագրական դիրքով: Այսպես, նույն չինացիները, մի քանի գլուխ բարձր լինելով շրջակա ազգերից մշակութային տեսանկյունից և դրանով իսկ հիմքեր ստեղծելով նրանց կլանելու համար, միաժամանակ իրենց զբաղեցրած աշխարհագրական դիրքով պայմանավորված գրեթե չէին զիջում վերջիններիս ռազմական տեսանկյունից: Այս հանգամանքը ոչ միայն թույլ չտվեց հարևան ազգերին տիրել չինական քաղաքակրթությանը շատ թե քիչ երկար ժամանակով և «խեղդել» վերջինիս, այլև հենց իրենց` չինացիներին, քաղաքակրթության տարածաշրջանային ըստ էության միակ օազիսը լինելու հաշվին հնարավորություն տվեց կլանել հարևան ազգերին իր մեջ, 2. Ազգեր, որոնք իրենց մեջ ընդունելով օտար մարդկային սուբստատ, մասնակիորեն փոփոխվում են, զգալիորեն կորցնում իրենց հատկանիշները, բայց այնուհանդերձ ուժեղանում են: Սրա տիպիկ օրինակ են պարսիկները: Այսպես, Միջին և Ուշ միջնադարում, իր մեջ կլելով թյուրքական զգալի էթնոհատված, պարսիկները, թեև մեծ հաշվով պահպանեցին իրենց ազգային դիմագծի հիմնական տարրեը և ուժեղացան, բայց այնուհանդերձ ենթարկվեցին էական մշակութային և գենետիկ փոփոխությունների, 3. Ազգեր, որոնք շփվելով օտար մարդկային սուբստատի հետ, ընդհանրապես չեն ընդունում նրանց իրենց մեջ, դրանով իսկ լիովին պահպանելով իրենց անաղարտությունը, բայց միաժամանակ էլ ժամանակի հետ եթե չմաշվելով էլ, ապա համենայն դեպս առանձնապես թվաքանակով չավելանալով: Սրա տիպիկ օրինակ են հայերը: Ընդ որում, եթե ազգային այս տիպի առավելությունը այն է, որ ազգը պահպանում է իր նախնական մշակութային դեմքը և հզոր էթնոգիտակցությունը, ապա դրանից էլ բխող թերությունն կայանում է նրանում, որ, մի կողմից բազում պատերազմների մեջ քչանալով, մյուս կողմից էլ 1-ին և 2-րդ խմբերի ի հայտ գալով ու աստիճանաբար շատանալով, նման տիպի ազգերը ժամանակակից քաղաքական զարգացումների ֆոնին մշտապես դատապարտված է մնալ ու ներկայանալ որպես փոքր ազգ, 4. Ազգեր, որոնք իրենց մեջ ընդունելով օտար մարդկային սուբստատ, լիովին կորում են նրա մեջ, և արդյունքում ձևավորվում է նոր մի ազգ: Սրա տիպիկ օրինակներից են վաղուց կորած աղվանները: Իրենից ըստ էության ներկայացնելով մարդկային անհատների առանց հստակ էթնոգիտակցության մի ամբողոջություն` այս տիպի ազգերը ունեն իրենց ընդգծված ուժեղ և թույլ կողմերը: Սրանց ուժը կայանում է նրանում, որ, իրենց մեջ ընդունելով նորանոր մարդկային խմբեր, սրանք կարող են անվերջ ուժեղանալ, բայց թուլությունն էլ, որը սերտորեն կապված է նախորդ հանգամանքի հետ, պայմանավորված է նրանով, որ այս տիպի ազգերը, մեծապես հենց պայմանականորեն լինելով. «ազգ» մակարդակում, շատ խոցելի են և ունեն ամրության ամենացածր մակարդակը:
Ինչպես արդեն նշվեց, մեր կարծիքով հայերը պատկանում են դասակարգման երրորդ խմբին, թեև զուտ ռազմա-քաղաքական արդյունավետության տեսակետից գուցե և նախընտրելի է 1-ին խումբը: Մարդկության գիտակցական պատմության հինգհազարամյա ժամանակահատվածում Եվրասիայում իրար են հաջորդել բազմաթիվ պետական միավորներ: 1-ին խմբին պատկանող ազգերի կողմից ստեղծված պետական միավորները ավելի շուտ հաջող բացառություններ էին, այն դեպքում, մնացած խմբերը բավականին տարածված էին: Եվ եթե սկզբում գերակշռում էին 3-րդ խմբի ազգերի կողմից ստեղծված պետական միավորները, ապա հետագայում, կապված ամենատարբեր գործոններով, առաջին պլան մղվեցին 2-րդ և 4-րդ խմբին պատկանողները:
Կարծում ենք, որ հենց այս խորքային գործընթացով, այլ ոչ թե այլ հանգամանքներով է ամենաշատը պայմանավորված է այն գործընթացը, երբ մեր ազգը, սկսած մ.թ.ա. VI դարից, թեև դանդաղ, բայց անշեղորեն, սկսեց կորցնել առաջատարը լինելու կամ էլ, առնվազն, առաջատարների խմբում գտնվելու իր վիճակը: Այսպես, եթե մ.թ.ա. III հազարամյակի սկզբում ոչ միայն տոն էին տալիս, այլև առաջատարների խմբում էին հենց 3-րդ խմբի ազգերի կողմից ստեղծված պետական միավորները, ապա արդեն մ.թ.ա. VI դարից սկսած սկիզբ առավ 2-րդ և 4-րդ խմբին պատկանողների վերելքի դարաշրջանը: Եվ եթե հայերը, ի հաշիվ հզոր ազգային ինքնագիտակցության, մինչև մ.թ.ա. VI դարը կարողանում էին ոչ միայն հաջողությամբ դիմադրել տարածաշրջանային պետություններին, այլև երբեմն էլ իրենք հայտնվել առաջատարի դերում, ամեն դեպքում մնալով առաջատարների խմբում, ապա հետագա դարերում, պայմանավորված այն հանգամանքով, որ տարածաշրջանում սկսեցին տոն տալ 1-ին և 2-րդ խմբերին պատկանող ազգերը (պարսիկներ, պարթևներ, հռոմեացիներ և այլն), հիմնականում կորցրեցին առաջատար լինելու հնարավորությունը: Եվ այս պայմաններում ուղղակի հիանալի արդյունք կարելի է համարել այն հանգամանքը, որ գրեթե մեկ ամբողջ հազարամյակ հայոց պետությունները կամ հայ ժողովուրդը Մերձավոր Արևելքում ամուր կերպով պահում էր իր հզորությամբ երրորդ ուժը լինելու պատիվը, քիչ զիջելով երկրորդ ուժին, իսկ երբեմն էլ հայտնվելով նրա տեղում և մրցակցելով առաջին ուժի:
_________________ Приходите в мой дом...
|
|